Նա ուրախությունից համարյա ամբողջ գիշեր չկարողացավ քնել: Եվ միթե քունդ կտանի, երբ գիտես, որ վաղը սպասվում է քեզ արկածներով լի հեռավոր լի ճանապարհորդություն, որին դու երազել ես տարիներ շարունակ:
Սամի համար աշխարհում չկա ավելի հետաքրքիր բան, քան ճամփորդելը, այն էլ գնացքով… ճիշտ է, նա ավելի շատ գերադասում է ծովերով ու օվկիանոսներով նավարկել, բայց չէ որ գնացքն էլ հետաքրքիր է: Պառկիր հանգիստ, գլուխդ դուրս հանիր վագոնի լուսամուտից, և թող գնացքը քեզ տանի հեռո՛ւ, հեռո՛ւ… Այդ բոլորը դեռ ի՞նչ է որ… Ա՛յ, մորաքույր Մարթան ասում է, որ այն գյուղը, ուր
իրենք մնալու են ամբողջ ամառ, գտնվում է մի լայն ու խորունկ գետի ափին: Նրա սիրտը հրճվանքից քիչ էր մնում պայթեր, երբ պատկերացնում էր, թե ինչպես Սուրի հետ նավակներով հեռավոր արշավներ կկազմակերպեն, ձուկ որսալու կգնան…
Եվ այստեղ Սամը հիշեց, որ շորերի պահարանի գզրոցներից մեկում երեք զույգ կարթ պետք է մնացած լիներ: Այդ կարթերը նա դեռ անցած տարի էր գնել, այն ժամանակ օգտագործելու համար ոչ մի առիթ չգտնվեց, իսկ հիմա…
«Հարկավոր է հենց հիմա գտնել, թե չէ մեկ էլ տեսար մոռացա», – մտածեց Սամը և իսկույն դուրս սողաց անկողնուց:
… Մոտենալով պահարանին, նա մի պահ նայեց շուրջը: Ննջասենյակում խաղաղություն էր տիրում: Մայրիկը հանգիստ քնած էր, իսկ տատիկի մահճակալից «ահռելի» խռմփոց էր լսվում:
Սամն ատամներով սեղմեց ներքևի շրթունքը, դանդաղ դուրս քաշեց առաջին գզրոցը և շոշափելով, սկսեց արագ-արագ փնտրել: Ստուգեց առաջին գզրոցը, քանդրտեց երկրորդը, տակն ու վրա արեց երրորդը, բայց կարթերը չգտնվեցին:
Մայրիկի արդուզարդի սեղանին վառվող կապույտ լուսամփոփը Սամի հսկայական ստվերն էր ուրվագծել պատի վրա: Շարժվելիս ստվերը անճոռնի ձևով ծռմռվում էր՝ մերթ երկարում, մերթ էլ կարճանում: Նա այնքան էր տարվել իր որոնումներով, որ ուշադրություն չէր դարձնում անգամ կիսով չափ դուրս կախված գզրոցի խուլ ճռճռոցին: Մեկ էլ այդ ճռճռոցից տատիկը դադարեց խռմփալուց, բաց արեց աչքերը և պատի վրայի շարժվող տարօրինակ ստվերը նկատելով՝ սարսափած նստեց անկողնում: Նա լարեց լսողությունը, լարեց տեսողությունն ու սկսեց ուշադիր աչք ածել շուրջը և հանկարծ…
«Աստված իմ, ո՞վ է քանդրտում պահարանի դարակները», – ինքն իրեն մտմտաց պառավը և վախից դողդողացող ձեռքը մեկնեց մահճակալի մոտ դրված աթոռակին:
– Հե՜յ, ո՞վ կա էդտեղ… – որքան ուժ կար կոկորդում, բղավեց նա։
– Մի՛ վախեցիր, ա՛յ տատ… Ես եմ, – լռության մեջ լսվեց Սամի մեղավոր ձայնը:
Տատը, որի մտքով այդ միջոցին ո՞վ գիտի, թե ինչեր էին անցել, հանգստացած շունչ քաշեց և ցած դրեց ձեռքի աթոռակը:
– Սա ի՞նչ բան է, Սամվել… Դու ինչո՞ւ ես մինչև հիմա արթուն մնացել, – բարկացած հանդիմանեց մայրիկը, որ տատիկի ձայնից արթնացել էր արդեն:
– Ի՞նչ անեմ, քունս չի տանում…
– Իսկ ինչո՞ւ էիր քանդրտում պահարանը:
– Իմ կարթերն էի ման գալիս: Երեք զույգ էին… Ես էստեղ, դարակի անկյունն էի դրել, իսկ հիմա չկան:
– Մի սրան տեսեք, կարթեր փնտրելու ժամանակ է գտել: Անմիջապես գնա քնիր, դու վաղն էլ կարող ես փնտրել: Կարթերդ տեղից չեն փախչի, – ասաց մայրիկը և, նայելով պատից կախված ժամացույցին, ավելացրեց. – Գիշերվա կեսն է, իսկ դու չղջիկի նման քունջ ու պուճախ ես ընկել:
ժամը երեքն էր:
«Ուրեմն դեռ շատ ժամանակ կա լույսը բացվելուն: Դե արի ու համբերի», – տրտնջաց մտքում Սամը, և նրան թվաց, որ ժամացույցի սլաքները չափից ավելի դանդաղ են առաջ շարժվում:
***
Առավոտյան Սամն արթնացավ ավելի ուշ, քան ուզում էր: Արևը վաղուց ընկել էր անկողնու վրա և իր ջերմացնող ճառագայթներով հաճելի խուտուտ էր տալիս նրան: Թեև բավականին ուշ էր, բայց մայրիկը, խախտելով իր սովորությունը, չէր արթնացրել տղային՝ մտածելով, որ նա համարյա ամբողջ գիշեր անքուն էր մնացել, իսկ գնացքում հազիվ թե կարողանա հանգիստ քնել:
Սամն անկողնուց ցած իջավ թե չէ, իսկույն սկսեց գզրոցների ընդհատված հետազոտությունը:
– Հերիք է այդտեղ քանդրտես: Կոճակների տուփի մեջ նայիր: Ախ, Սամվե՛լ, Սամվե՛լ: Մի բան որ խելքիդ փչեց, էլ պրծում չկա, – կշտամբեց մայրիկն ու շարունակեց տղայի ճամպրուկը դասավորել:
Սամը հանեց կոճակներին հատկացված գուտապերչե կլորիկ տուփը և միջի պարունակությունը շաղ տալով հատակին, սկսեց մատներով հավի նման քջջել:
Ահա և կարթերը…
– Ուռա՜աա… – ոգևորված բղավեց նա ու հանկարծ ինչ-որ բան հիշելով, միանգամից լրջացավ:
Մի քանի ամիս դրանից առաջ նա իրենց բակում ապրող Ռուբիկի ձեռքին մի մեծ հեռադիտակ էր տեսել: Հեռադիտակը շատ լավն էր: Իսկական մարտական հեռադիտակ… Վատը միայն այն էր. որ ապակիներ չուներ, հետո մի քիչ ծռմռված էր և մեկ էլ աջ կողմի դիտակի կեսը չկար: Իհարկե, նա այն ժամանակ շատ հեշտությամբ կարող էր տեր դառնալ այդ հեռադիտակին, բայց մենակ մի պայմանով, եթե ինքն էլ համաձայներ փոխանակել նրա հետ իր «կոնստրուկտորը»: Ճիշտ է, նա այն ժամանակ հրաժարվեց այդ փոխանակությունից, բայց հիմա համաձայն է, միայն թե այս անգամ էլ Ռուբիկը չփոշմանի: Իսկ եթե փոշմանի, ուրեմն ամեն ինչ կորած է: Չէ՞ որ հեռադիտակը շատ էր պետք գալու հեռավոր արշավների ժամանակ, իսկ «կոնստրուկտորը» բոլորովին էլ հարկավոր չէր իրեն: Նա հիմա տանը կուչ եկող բալիկներից չի, որ նստի մի անկյունում ու խաղալիքներով խաղա: Այժմ նա օվկիանոսների անվախ նավապետ է, որը գնում է նոր երկրներ հայտնաբերելու:
Այս մտքերով ոգևորված, նա շտապ վերցրեց իր «կոնստրուկտորը» և արագ դուրս թռավ տանից:
Սամը հեռադիտակի տիրոջը գտավ բակի կենտրոնում գտնվող ջրավազանի կողքին, խմբված երեխաների մեջ: Նա, մի կողմ տանելով տղային, սկսեց…
… Եվ ահա, մի քանի րոպե տևող այդ բանակցությունը վերջացավ նրանով, որ Սամն ուրախ-ուրախ տուն վերադարձավ հեռադիտակը ձեռքին:
Մայրիկն այդ փոխանակության մասին այդպես էլ ոչինչ չիմացավ: Նա հեռադիտակը տեսավ այն ժամանակ միայն, երբ Սամը եռանդով խցկում էր փոքրիկ պարկի մեջ: Սամն այդ պարկը հատկացրել էր հետագա արշավների ժամանակ պետք եկող իրերին:
– Սպասիր, սա ի՞նչ է, – զարմացած հարցրեց մայրիկը, երբ պատահմամբ ձեռքը դիպավ ինչ-որ կոշտ բանի, որ պարկի միջից ձմերուկի տպավորություն էր թողնում: – Ապա մի բոլորը դատարկիր…
Սամի աչքերի առջև ամեն ինչ մթնեց: Եվ այն միջոցին, երբ նա ելք էր որոնում այդ անելանելի դրությունից դուրս գալու համար, մայրիկը բռնեց պարկի ցածրի ծայրերից և ամբողջ ուժով շուռ տվեց: Շխկշխկոցով հատակին թափվեցին հեռադիտակը, ժանգոտված ու ծռմռված մի քանի դանակ, շարքից դուրս եկած մի ջարդված լապտեր և վերջապես այդ անիծյալ, երկկանթանի չուգունե կաթսան, որը Սամը մեծ չարչարանքով հանել էր ցախատան փայտերի արանքից:
– Այ թե ի՛նչ… Ուրեմն սրանց համա՞ր էիր ժամերով քարշ գալիս ցախատնում, – բարկացավ մայրիկն ու հրամայեց անմիջապես պարկն ազատել այդ ավելորդ իրերից:
– Գոնե կաթսան ու մեկ էլ հեռադիտակը թող մնան, ի՞նչ կլինի մամ… – թախանձագին խնդրեց նա:
– Ոչ մի դեպքում: Ինձ թվում է, որ առանց այդ խառախուռաների էլ կարելի է յոլա գնալ:
– Ախր, մամ, մենք էնտեղ ձեռքներս ծալած հո չենք նստելու՝ ճանապարհորդություններ կլինեն… Իսկ կաթսան մեզ պետք կգա անտառում՝ ճաշ եփելու համար: Ախր չէ՞ որ մենք ինքներս պետք է սովորենք մեր կարիքները հոգալ: Երեխաներ հո չենք:
Սամը գիտեր, թե ինչպիսի խոսքեր կարող էին փափկացնել մայրիկի սիրտը, ուստի հնարավորին չափ շաղ տվեց դրանք: Խոսքերը հասան իրենց նպատակին:
– Դե լավ, թող քո ասածը լինի: Միայն թե մնացածը դուրս թափիր, որ ճանապարհին ավելորդ բեռ չդարձնես գլխիդ:
Թե ինչ դուրս թափեց Սամը կամ թե ինչ թողեց պարկում՝ մենք հետո կիմանանք, երբ հասնի այդ իրերն օգտագործելու ժամանակը: