Ամանորի տոնը

Ամանորի սովորույթներ

Աշխարհի ժողովուրդները տարբեր կերպ են դիմավորում Ամանորը. ԱՄՆ-ում, օրինակ, կազմակերպվում են ջրային շքերթներ՝ ծաղկազարդ նավակներով, անգլիացիները շատ են կարևորում, թե այդ օրն ով է առաջինն իրենց տուն մտնում. եթե եկողը շիկահեր է, լավ նշան է, եթե թխամազ՝ ոչ այնքան: Չինացիներն այդ գիշեր չեն քնում՝ ակնկալվող հաջողությունը բաց չթողնելու համար, իսկ իտալացիները մեծ հրճվանքով պատուհանից դուրս են նետում հին իրերը. որքան շատ՝ այնքան լավ:
Հին հայերը Նավասարդին հավաքվել են Բագրևանդ գավառի Բագավանում (դիցավան). համաժողովրդական խրախճանքին մասնակցել է շուրջ 120 հզ. մարդ, նաև թագավորը: Այդ օրերին զանազան զոհաբերություններ են արել, կազմակերպել տոնախմբություններ ու ձիարշավներ, աղավնի են թռցրել և այլն: Ապաստան են տվել ու կերակրել նաև օտարական անցորդներին:
Ամանորի տոնական սեղանին դրել են նաև ծիսական հաց, որը կոչվել է տարի-հաց, կրկենի, կլոճ և այլն, որևէ նշանով (օրինակ` մետաղադրամ), և բաժանել ընտանիքի անդամներին. ում բաժին է ընկել նշանով հացի կտորը, նրա համար ակնկալվել է բարեհաջող տարի:
Ամանորին նաև տոպրակ են կախել երդիկներից՝ նվեր կամ որևէ քաղցրավենիք ստանալու համար:

Տոնածառ

Ամանորի տոնածառն առաջին անգամ զարդարվել է 1521 թ-ին, Էլզասի Սելեստա քաղաքում՝ ապակե գնդերով ու մոմերով: Առաջին հրապարակային տոնածառը տեղադրվել է Ֆրանսիայում, 1840 թ-ին, Անգլիայում՝ 1841 թ-ին, Ռուսաստանում՝ Սանկտ Պետերբուրգում՝ 1852 թ-ին:
1916 թ-ին Ռուսական եկեղեցու Սինոդն արգելել է Ծննդյան տոնին տոնածառ զարդարելը՝ այն համարելով գերմանական սովորույթ: 1926 թ-ին տոնածառ զարդարելն ընդհանրապես արգելվել է՝ իբրև «կրոնական մնացուկ»: Ավանդույթը վերականգնվել է 1936 թ-ի Ամանորին:
2008 թ-ին Ռիո դե Ժանեյրոյում` Լագոա լճի վրա, տեղադրվել է 85 մ բարձրությամբ և 530 տ կշռով լողացող տոնածառ, իսկ Մեխիկոյի 2009 թ-ի տոնածառն ունցել է 110,35 մ՝ 40-հարկանի շենքի բարձրություն (2 տոնածառերն էլ գրանցվել են «Գինեսի ռեկորդների գրքում»):
Հայաստանի գլխավոր տոնածառը տեղադրվում է Երևանի Հանրապետության հրապարակում. 2010 թ-ին այն ուներ բրգաձև գեղեցիկ տեսք և 35 մ բարձրություն:
Տոնածառեր զարդարում են տանը, հրապարակներում, համերգասրահներում և մշակութային այլ օջախներում, որտեղ Ձմեռ պապի ու Ձյունանուշի մասնակցությամբ կազմակերպում են ուրախ ու զվարճալի ծրագրեր:

Ձմեռ Պապը

Երեխաները Ամանորի տոնին առաջին հերթին ակնկալում են գեղեցիկ նվերներ և հեքիաթային հրաշքներ։ Այդ հրաշքներից մեկը Ձմեռ Պապն է։ Իսկ ինչպե՞ս է այդ հերոսը կոչվում տարբեր ազգերի մոտ.

Հայաստանում փոքրիկներին հյուր է գալիս Ձմեռ Պապը կամ Կաղանդ Պապը։ Նա հագնում է կարմիր մուշտակ և կարմիր գլխարկ։

Ռուսաստանում փոքրիկներին նվերներ է բերում Ձմեռ Պապը։ Նա զառամյալ ծերուկ է, ունի մինչև գոտկատեղ հասնող երկար, սպիտակ մորուք, հագնում է կարմիր վերարկու և կարմիր գլխարկ, և նրա նվերները գտնվում են ուսին գցած պարկի մեջ։ Ըստ սլավոնական լեգենդների, Ձմեռ պապը իր թոռնուհու՝ Ձյունանուշիկի հետ ապրում է անտառի խուլ անկյունում և ամբողջ տարվա ընթացքում կարդում է երեխաների նամակներն ու նվերներ պատրաստում նրանց համար, որպեսզի ամանորի գիշերը բաժանի փոքրիկներին։

Բելոռուսական Ձմեռ պապը բացի կարմիր մուշտակից ունի նաև արծաթագույն, կապույտ և սպիտակ մուշտակներ։ Նրան նաև անվանում են Զյուզյա։

Ուկրաինայում բացի Ձմեռ պապիկ-Ձյունանուշիկից կա նաև Սուրբ Նիկոլայը, որի տոնը նշում են դեկտեմբերի 18 լույս 19-ի գիշերը։ Այդ գիշերը նա երեխաների բարձի տակ է թողում քաղցրավենիքով լի փաթեթներ։ Անկարգ և չար երեխաները իրենց բարձի տակ առավոտյան գտնում են ուռենու ճիպոտներ։ Ի տարբերություն Ձմեռ պապիկի, Սուրբ Նիկոլայի մորուքը կարճ է և նա սպիտակ հագուստ է կրում։ Երեխաների մոտ նա գալիս է գիշերը՝ պատուհանի միջով։

Բելգիայում և Լեհաստանում ամանորի հեքիաթային հերոսի անունը Սուրբ Նիկոլաս է։ Այս երկրներում Սուրբ Նիկոլասի տոնը նշում ենդեկտեմբերի 5-ից 6-ը։ Նիկոլասը նվերները տանում է տները և դրանք տեղավորում երեխաների կողմից հատուկ պատրաստված գուլպաների կամ երկարաճիտ կոշիկների մեջ։

ԱՄՆ-ում, Կանադայում և Ավստրալիայում Սուրբ ծննդյան ամենասպասված հյուրը Սանտա Կլաուսն է։ Ձմեռ պապի հետ համեմատած նա ավելի երիտասարդ է։ Ի տարբերություն Ձմեռ պապի, նա մուշտակ չի հագնում, այլ նրա հագուստը բաղկացած է կարճ կարմիր բաճկոնից և տաբատից։ Գլխին կարմիր գլխարկ է, իսկ աչքերին՝ փոքրիկ ակնոցներ։ Ավստրալիացի Սանտան հագնում է կարճ տաբատ և վերնաշապիկ (չէ որ Ավստրալիայում Նոր տարին ամռանն է լինում)։ Սանտան ճամփորեդում է հյուսիսային եղջերուներին լծած սահնակով՝ էլֆի հետ միասին։ Նա նվերները դնում է տոնածառի տակ, ինչպես նաև բուխարիի վրա կախված գուլպաների մեջ։ Սանտան տուն է մտնում ծխնելույզի միջով։ Ապրում է նա Լապլանդիայում, որտեղ ամբողջ տարին էլֆերի հետ միասին պատրաստվում է հերթական ամանորին՝ կարդալով երեխաների նամակները և նվերներ պատրաստելով նրանց համար։

Պիեռ Նոելը Ֆրանսիայի Ձմեռ Պապն է։ Թարգմանաբար նրա անունը նշանակում է «Սուրբ ծննդյան հայր»։ Պատմում են, որ նա տեղաշարժվում է իշուկ հեծած, իսկ սուրբ ծննդյան նվերները տանում է մի մեծ կողովի մեջ լցրած։ Պիեռ Նոելն ունի իր չար կրկնօրինակ՝ Պիեռ Ֆուետարը, որը երեխաներին նվերների փոխարեն ճիպոտներ է նվիրում։ Պիեռ Նոելը տուն է մտնում բուխարու ծխնելույզի միջով և նվերները տեղադրում է բուխարուց կախված գուլպաների մեջ։

Յոուլուպուկկին Ֆինլանդիայի երեխաների Ձմեռ Պապն է։ Իր տարօրինակ անունը նա ստացել է այծիկին լծած սայլով տեղաշարժվելու պատճառով։ Ֆինական Ձմեռ պապը հագնում է կոնանման կարմիր գլխարկ և կարճ կարմիր մուշտակ։ Նրա կողքը միշտ պտտվում են օգնական թզուկները։ Յոուլուպուկկին շատ լավ լսողություն ունի և միշտ տեղյակ է, թե ինչ են ուզում երեխաները։

Նորվեգիայի և Դանիայի Ձմեռ Պապիկը Նիսսեն է։ Ամեն մի տուն ունի իր Նիսսեն։ Նա փոքրիկ գաճաճ է, որը հագնում է կարմիր գործված գլխարկ։

Միկուլաշ պապը չեխ երեխաների Ձմեռ Պապն է։ Նրա շքախմբում հրեշտակ և փոքրիկ սատանա կա։ Հրեշտակը երեխաների քաղցրեղեն ու նվերներ է բաժանում, իսկ սատանան անկարգ երխեաներին՝ ածուխ և կարտոֆիլ։
Եժիշեկ պապը Սլովակիայի փոքրիկների Ձմեռ Պապն է։ Միկուլաշին և Եժիշեկին հաճախ շփոթում են, քանի որ նրանք իրար շատ նման եղբայրներ են։

Ճապոնիան երկու Ձմեռ պապ ունի։ Նրանցից մեկը՝ ՍԵգացու-սանը (թարգմանաբար՝ պարոն Նոր տարի), Ճապոնիայի ավանդական Ձմեռ Պապն է։ Նա հագնում է վառ կապույտ կիմոնո և ոտքով կտրում-անցնում է ողջ Ճապոնիան մեկ շաբաթվա ընթացքում։ Այցելում է բոլոր տները, բայց առանց նվերների։ Նվերները երեխաներին տալիս են ծնողները։ Մի քանի տասնամյակ արդեն Ճապոնիայում կա մեկ այլ՝ Սանտա Կլաուսին համարժեք Ձմեռ պապ՝ Օձե-սանը։ Նա իր հագուկապով և տեղափոխվելու ձևով նման է Սանտա Կլաուսին։

Աֆրիկայում ևս կա Ձմեռ Պապ։ Նրա անունը Պապա Նոել է, ինչպես Հարավային Ամերիկայի մի քանի երկրների Ձմեռ Պապինը։ Նա նույնպես այցելում է տնից տուն և երեխաներին նվերներ ու տոնական տրամադրություն պարգևում։

Սիրելի այցելու, եթե դու այլևս ՓՈՔՐԻԿ չես, այլ ՊԱՏԱՆԻ, եթե արդեն քո հետաքրքրությունների շրջանակն ընդլայնվել է և դու ուզում ես տարիքիդ համապատասխան հետաքրքիր հոդվածներ կարդալ, ապա «Պատանի եմ» կայքը հենց այն հարթակն է, որը կհագեցնի քո հետաքրքրասիրությունները։ Այստեղ դու կարող ես նաև ինքդ լինել հեղինակ, ունենալ ու վարել քո բլոգային էջը։ Միացի՛ր պատանիների թիմին։ Դարձի՛ր «Պատանի եմ» կայքի մի մասնիկը։