Ինչպե՞ս հաղթահարել աուտիզմի ժամանակ դրսևորվող վարքային առանձնահատկությունները

Աուտիզմը լայն տարածում ունեցող զարգացման խանգարումներից է, որի ախտանշաններն ի հայտ են գալիս կամ սկսում են դրսևորվել մինչև երեք տարեկանը: Աուտիզմ ունեցող երեխաների համար կյանքը հանդիսանում է սթրեսի աղբյուր, որը առաջացնում կամ ձևավորում է վարքային առանձնահատկություններ, ինչն աուտիզմ ունեցող երեխաների ծնողների և խնամակալների համար դժվարություն է հանդիսանում: Սակայն, եթե աուտիզմ ունեցող երեխաների հանդեպ մեր մոտեցումներում ամրագրենք համբերատարությունը, նրա հետ աշխատանքը կառուցենք հարգանքի և սիրո հիմքով, ապա դրանով իսկ կարող ենք բարելավվել նրա սոցիալական հմտությունները, նպաստել նրա սոցիալականացմանը:
Աուտիզմին բնորոշ ախտանշանները հաճախ բերում են մի շարք հմտությունների բացակայմանը: Ընդ որում, այնպիսի հմտությունների, որոնք կերտում են շրջակա աշխարհի հետ իրենց հարաբերությունները: Սակայն յուրաքանչյուր խնդիր հնարավոր է հաղթահարել գործադրված ճիշտ մեթոդների շնորհիվ: Ստորև ներկայացված են նման մի քանի հմտություններ և մեթոդներ:
Ինչպե՞ս հաղթահարել կարեկցանքի, ապրումակցման հմտության բացակայությունը
1) Կարեկցանքի հմտության բացակայությունը աուտիզմին բնորոշ ախտանիշերից է: Այս երեխաները կարող են անգամ չիմանալ, թե ինչպես է պետք առաջարկել սոցիալական կամ հուզական աջակցություն մյուսներին, իսկ նրանցից ոմանք էլ շրջապատի հանդեպ կարող են դրսևորել բացահայտ անբարյացակամություն և անտարբերություն: Կան աուտիզմով երեխաներ, ովքեր ի սրտե հոգ են տանում շրջապատող մարդկանց հանդեպ, սակայն իրենք էլ չգիտեն, թե ինչպես է պետք դրսևորել հոգատարությունն ու օգնել իրենց սիրելիներին:

• Կարեկցանքի բացակայությունը գլխավոր պատճառներից մեկն է, որ աուտիզմով մարդիկ դժվարություններ են ունենում աշխատանք որոնելիս, աշխատանքի պահպանման և ընկերների որոնման ու նրանց հետ հաղորդակցման ժամանակ:

2) Երեխային սոցիալական (հասարակական) վարքային հմտություններ սովորեցրեք: Այն դեպքում, երբ երեխաներից շատերը փոխազդեցության հմտությունները սովորում են բնականոն ձևով՝ ուրիշների հետ հաղորդակցման և դիտարկման շնորհիվ, ապա աուտիզմով երեխաներին պետք են հստակ և հասկանալի հրահանգներ: Ծնողներն ու մասնագետները պետք է շատ ժամանակ ծախսեն երեխայի՝ հասարակական վարքագծի կանոնների ուսուցանման վրա, ինչպես նաև բացատրեն, թե ինչպես կարելի է հասկանալ շրջապատող մարդկանց կարիքներն ու հույզերը:

3) Խրախուսեք երեխային մյուսների հետ շփվելիս: Ժամանակի ընթացքում շատ աուտիզմով երեխաներ սկսում են հետաքրքրություն ցուցաբերել մյուսների հանդեպ և փորձում են ընկերանալ նրանց հետ, հատկապես, երբ նրանց հնարավորություն է ընձեռվում հաճախակի հանդիպել երեխաների հետ: Դուք կարող եք երեխայի հետ խաղահրապարակ գնալ և այնտեղ կազմակերպել փոքրիկ մանկական տոն, որտեղ երեխան կարող է շրջապատված լինել նորմալ զարգացում ունեցող երեխաներով: Եթե ձեր փոքրիկն այդքան էլ հաճույքով չի շփվում երեխաների հետ, ապա նրան ասացեք, որ այդտեղ երկար չեք մնալու, որպեսզի նա շատ չլարվի և չհոգնի:

4) Դուք պետք է ամեն ինչ անեք, որ ձեր փոքրիկը շփվի ոչ միայն աուտիզմով երեխաների, այլ նաև նորմալ զարգացում ունեցող երեխաների հետ: Նորմալ զարգացում ունեցող երեխաների հետ շփումը նրան կօգնի դառնալ շրջապատի հանդեպ ավելի ուշադիր: Աուտիզմով մարդկանց հետ շփումը կսովորեցնի, որ յուրօրինակ երեխաները ոչ մի բանով չեն զիջում մյուսներին և որ աշխարհում այդքան էլ քիչ չեն իր նման երեխաները: Իրենից մեծ տարիք ունեցող աուտիզմով երեխաների հետ հաղորդակցումը հնարավորություն է տալիս աջակցություն և խորհուրդներ ստանալ, որը միայն նրանք կարող են տալ:

• Որոշ դպրոցական ծրագրեր աուտիզմով երեխաներին հնարավորություն են ընձեռում որոշակի ժամանակահատված անցկացնել դասընկերների հետ:

5) Երեխային առաջարկեք բազմաթիվ դրական խրախուսանքներ: Փոքրիկին պատժելու փոխարեն, խրախուսեք մյուսների հետ շփման նրա յուրաքանչյուր փորձ և ցանկություն: Խրախուսեք նրան, ծափահարեք կամ առաջարկեք փայլաթիթեղից պատրաստված աստղիկներ (գոյություն ունի աստղիկների հետ աշխատանքի մի մեթոդ, որում երեխայի ճիշտ վարքի համար նրան տրվում է խրախուսական աստղիկ, որը նա հետագայում կարող է փոխանակել իր սիրելի քաղցրավենիքով կամ զբաղմունքով) կամ միասին գնացեք նրա սիրելի սրճարան, կամ էլ այնպիսի մի բան, որը նրա մոտ կառաջացնի դրական մոտիվացիա:

• Խուսափեք հարկադրանքից և պատժից: Չփորձեք ստիպել աուտիզմով երեխաներին շփվել մյուսների հետ: Դա ոչ միայն անիմաստ է, այլ նաև ձեր երեխայի մոտ վախ կառաջացնի և նա ամեն գնով կփորձի խուսափել այնպիսի իրավիճակներից, երբ նա պետք է շփվի մյուսների հետ: Պատիժը չի օգնի խնդրի լուծմանը և երեխան կարող է բացասաբար արձագանքել սոցիալական փոխազդեցությանը՝ այն ասոցացնելով նկատողությունների և պատիժ ստանալու երևույթների հետ:

(շարունակելի)

Պատրաստեց՝ Նարին Մուրադյանը
(«TMM – Սովորեցրու ինձ ավելին – ուսուցման
և զարգացման կենտրոն»-ի Էրգոթերապիստ)

Սիրելի այցելու, եթե դու այլևս ՓՈՔՐԻԿ չես, այլ ՊԱՏԱՆԻ, եթե արդեն քո հետաքրքրությունների շրջանակն ընդլայնվել է և դու ուզում ես տարիքիդ համապատասխան հետաքրքիր հոդվածներ կարդալ, ապա «Պատանի եմ» կայքը հենց այն հարթակն է, որը կհագեցնի քո հետաքրքրասիրությունները։ Այստեղ դու կարող ես նաև ինքդ լինել հեղինակ, ունենալ ու վարել քո բլոգային էջը։ Միացի՛ր պատանիների թիմին։ Դարձի՛ր «Պատանի եմ» կայքի մի մասնիկը։