Ինչպե՞ս խոսել զարգացման յուրահատկություններ ունեցող մարդկանց մասին
Այս հոդվածով ցանկանում ենք հիշեցնել, թե որքան կարևոր է այն լեզուն, որով հաղորդակցվում ենք զարգացման հապաղումներ ունեցող մարդկանց հետ: Կարևոր է հիշել, որ աուտիզմով կամ այլ զարգացման խնդիրներ ունեցող մարդիկ առաջին հերթին մեզ նման մարդիկ են, անհատներ: Նրանք էլ ունեն այն նույն իրավունքները, ինչ-որ՝ մենք. ընտանիքում ապրելու, սովորելու, ընկերներ ունենալու, հասկացված և լսելի լինելու: Նրանց մասին խոսելիս, նրանց կամ նրանց հարազատների հետ հաղորդակցվելիս, մենք չպետք է մոռանանք այս ամենի մասին: Ուստի ստորև կներկայացնենք 5 պարզ կանոններ.
- «Սկզբում մարդ» սկզբունքը նշանակում է, որ ամենից առաջ մենք պետք է տեսնենք մարդուն, նրա անհատականությունը, կարիքները, հետաքրքրությունները և, միայն դրանից հետո, նրա յուրահատուկությունները կամ խանգարումները:
- Անքաղաքավարի կամ վիրավորական է համարվում այն հանգամանքը, որ առանձնահատուկ կարիքներ ունեցող
մարդկանց անվանեք ըստ իրենց խնդրի. «աուտիկներ», «կույրեր», «խուլեր կամ համրեր», «դաուններ» և այլն: - Նպատակահարմար է կիրառել արտահայտություններ, որտեղ նշվում է «աուտիզմով, Դաունի սինդրոմով կամ լսողական խանգարումներ ունեցող երեխա» և այլն:
- Աուտիզմը, Դաունի սինդրոմը, մանկական ուղեղային կաթվածը՝ հանդիսանում են զարգացման առանձնահատկություններ: Դրանցով հնարավոր չէ հիվանդանալ, բուժվել կամ վարակվել: Հետևաբար չի կարելի դրանք անվանել «հիվանդություններ», իսկ այդ ախտանիշով երեխաներին` «հիվանդներ»:
- Հնարավոր չէ «տառապել» զարգացման հապաղումներից: Տառապում են ցավից, հիվանդությունից, վիրավորանքից, միայնությունից կամ անարդարությունից: Երեխան կամ չափահասը չի տառապում, այլ ապրում է:
Այսպիսով, փոխելով հաղորդակցման լեզուն, փոխում ենք հասարակությանը՝ այն դարձնելով բոլորի համար բաց՝ անկախ նրանց ֆիզիկական, հոգեկան և հուզական վիճակի:
Պատրաստեց՝ Նարին Մուրադյանը
(«TMM-Սովորեցրու ինձ ավելին- ուսուցման
և զարգացման կենտրոն»ի Էրգոթերապիստ)