Վաղ սեռական դաստիարակությունն ընտանիքում

Յուրաքանչյուր երեխա վաղ, թե ուշ սկսում է հետաքրքրվել, թե ինքը որտեղից է ի հայտ եկել: Սակայն, ոչ բոլոր երեխաներն են, ի վերջո, այդ հարցը տալիս: Հաճախ ծնողներն անհանգստանում և նախօրոք են պատրաստվում այդ հարցերին. ի՞նչ պետք է պատասխանեն, երբ երեխան հարցնի այդ մասին, իսկ երբ չի հարցնում, սկսում են մտահոգվել, արդյո՞ք լավ է, թե՝ վատ, պե՞տք է արդյոք որևէ այլ բաներ էլ պատմել:

Ծնողների անհանգստությունը տեղին է, քանի որ երեխաների վաղ սեռային դաստիարակությունը բավականին պատասխանատու գործ է, որի իրականացումն ընկած է հենց իրենց ուսերին: Չնայած այն բանի, որ ժամանակի ընթացքում սեռային դաստիարակման գործընթացին միանում են մանկապարտեզը, դպրոցը, հեռուստացույցը, ընկերները, համացանցը և այլն, սակայն, միևնույն է, երեխայի առաջին և գլխավոր դաստիարակները հանդիսանում են մայրիկն ու հայրիկը:

Խոսենք մեծ մարդկանց պես

Երեխայի հետ սեռական հարցերի մասին խոսելն իրականում հեշտ չէ: Ծնողներն անհանգստանում են, որ կարող են պետք եղածից ավել կամ պակաս ասեն, խոսակցությունն ուշ կամ շուտ սկսեն, ինչպես նաև, չեն կողմնորոշվում, թե ինչ բառերով ասեն, որոնք են կարելի, որոնք` ոչ: Անհանգստանում են, թե ինչպե՞ս, ե՞րբ և ի՞նչ կարելի է ասել երեխային: Այդ ամենի համար նախ և առաջ պետք է սովորել հետևյալը.
1. Սեռական և սեռային դաստիարակությունը հանդիսանում է երեխայի դաստիարակության անբաժանելի մասնիկը: Երեխային պետք չէ «սեքսուալ դաստիարակել», այլ պարզապես պետք է դաստիարակել:
2. Սեռային դաստիարակությունը պետք է սկսել նախքան երեխայի սեռական հասունացումը: Հենց մանկության տարիներին է մարդու մեջ հիմնավորվում ամեն ինչի նկատմամբ վերաբերմունքի ենթագիտակցական նախադրյալները: Այլ կերպ ասած` դաստիարակելով երեխային 3 տարեկանում` Դուք տուն եք կառուցում, իսկ կրկնելով այդ ամենը 13 տարեկանում` ներկում եք Ձեր կառուցած տան պատերը:
3. Երեխաներին այս բնագավառում իրենց տարիքին համապատասխան գիտելիքներ տալն ավելի բարդ է, քան ցանկացած այլ երևույթի մասին գիտելիքներ տալը: Ձեզ համար ավելի հեշտ կլինի հաջողության հասնելը, եթե հետևեք հետևյալ մի քանի քանի կանոնների.
 Կարևորագույն բանը, որ պետք է հասկացնեք Ձեր երեխային այն է, որ ինչ էլ պատահի, նա այդ մասին կարող է պատմել ծնողներից որևէ մեկին: Տանը նրան կլսեն, կհասկանան և կպաշտպանեն: Երեխան պետք է վստահի Ձեզ, իսկ Դուք պետք է արժանի լինեք այդ վստահությանը:
 Դուք պետք է աշխատեք ձեզ վրա, և փորձեք վերահսկել սեփական բարդույթներն ու խնդիրները: Իհարկե, դրանք այս եղանակով լուծել չի հաջողվի, բայց պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի այդ ամենը երեխային չփոխանցվեն և մեկուսացման հիմքերը չստեղծեն: Դրան հասնելն այնքան էլ բարդ չէ, քանի որ վաղ սեռային դաստիարակությունն իրենից չի ենթադրում սեփական սեռական նախասիրությունների կամ սեփական սեռական փորձին վերաբերող հարցերի մասին երեխաների հետ քննարկումները: Առհասարակ, ոչ մի տարիքում չարժե այդ ամենը նրանց հետ քննարկել, նույնիսկ այն դեպքում, երբ նրանք ծնող դառնան:
 Սեփական մանկության հիշողությունները (սեռականության մասին ինչպիսի գիտելիքներ, պատկերացումներ, մտքեր են ունեցել իրենք մանկական տարիքում) ևս կօգնեն Ձեզ: Անհրաժեշտության դեպքում կարևոր է նաև հոգեբանի և սեքսոլոգի հետ քննարկումները:

Կարևորը բնական լինելն է

Երեխային պետք է անպայման բացատրել, որ սեքսը և դրա հետ կապված ամեն բան յուրաքանչյուր մարդու բնական, ինտիմ կյանքի կողմն է` կապված սեր և հաճույք ստանալու հետ: Դա ոչ մի կերպ չի կարելի ընդունել որպես սխալ, ամոթալի կամ կեղտոտ երևույթ: Այդ ամենը երեխային կարելի է ճիշտ բացատրել հետևյալ կերպ: Առաջին հերթին, այդ հարցերը պետք է քննարկել բնական ձևով, ինչպես յուրաքանչյուր այլ հարց: Այդպես ավելի լավ է, քան հատուկ ժամանակ և տեղ ընտրելն ու դաստիարակությունը դաս-դասախոսության վերածելը: Խոսելու ճիշտ ժամանակին սպասելը հավանաբար կնվազեցնի երեխայի հարցեր տալու ցանկությունը, իսկ հետաքրքրությունը՝ կշարունակի մնալ: Երկրորդ, պետք չէ վախենալ, որ երեխան սեքսի մասին շատ կլսի. այն, ինչը նա չի հասկանա, հավանաբար դուրս կգա հիշողությունից: Պետք չէ սահմանափակվել միայն կենսաբանական փաստերով. երեխան երևի կցանկանա, ինչու չէ, նաև պետք է իմանա այդ կյանքի հուզական կողմի մասին: Այս պարագայում շատ կարևոր է խուսափել երկար մենախոսություններից, հակառակ դեպքում միայն նախնական տեղեկություններ տալու համար մեկ ժամ կպահանջվի, իսկ երեխան դժվար թե կարողանա այդքան ժամանակ ուշադրությամբ հետևել Ձեր խոսքին: Երրորդ, պետք չէ վախենալ խոսակցությունն առաջինը սկսելուց: Եթե այնպիսի զգացողություն ունեք, որ այդ պահը հարմար է սկսելու համար, ապա պետք չէ կորցնել պահը:
Եթե գտնում եք, որ երեխան դեռ պատրաստ չէ խոսել այդ թեմայով, ապա կարող եք հետաձգել խոսակցությունը, բայց այնուամենայնիվ պետք է երեխային բացատրել, որ ցանկացած պահի նա ինքը կարող է վերադառնալ խոսակցությանը: Օրինակ` կարող եք ասել` դե լավ, թողնենք, հետո կխոսենք, հետաքրքրիր կլինի կհարցնես, այնպես չէ՞:

Ընտրում ենք հարմար բառեր

Շատ սեքսոլոգներ պնդում են, որ հենց ծնողները պետք է անվանեն սեռական օրգանների ճիշտ անունները՝ խուսափելով դրանց համար նախատեսված «մանկական» անվանումներից: Հնարավոր է, որ սկզբում հենց ծնողներն իրենք փորձեն սովորել այդ անվանումներն առանց ժպիտի, ամոթխածության արտաբերելը, որի շնորհիվ էլ երեխաները պարբերաբար լսելով համապատասխան տերմինները, հետագայում իրենք էլ չեն զգա այդ ամոթխածությունը ոչ բժշկի դիմելիս, ոչ էլ՝ ամուսնական անկողնում:

Պատրաստեց՝  Նարին Մուրադյանը
(«Այբ Բեն Գիմ» զարգացման ակումբի էրգոթերապիստ,
հատուկ հոգեբան)