Գլուխ քսաներորդ

էլ ինչ Ջակոմոն, ինչ հարստություն,
Մնաց հիշատակ մարմարե մի սյուն:

Ինչպես ձեզ հայտնի է, աշխարհում ճակատագրի գիրք գոյություն չունի: Այնպիսի գիրք չկա, ուր գրված լինեն գալիք բոլոր իրադարձությունները: Նման մի գիրք գրելու համար ամենաքիչը պետք էր լինել «Օրինակելի ստախոս» թերթի գլխավոր խմբագիրը: Մի խոսքով, այդպիսի գիրք չկա և չկար նույնիսկ Ջակոմոն թագավորի օրոք:
Եվ ափսոս որ չկար: Եթե այդպիսի գիրք լիներ, խեղճ կեղծամավոր թագավորը կարող էր այն օրը բացել ու կարդալ. «Այսօր Ջակոմոն թագավորը ճառ չի ասի»: Եվ իրոք, մինչ նա սպասում էր, որ ծառաները կբացեն ապակե դռները ու ինքը կհայտնվի պատշգամբում, Ջելսոմինոյի ձայնն սկսեց իր գործը տեսնել՝ ջարդուփշուր եղան ապակե դռներն ու ապակու մանր կտորների անձրև տեղաց հատակին:
– Զգույշ եղեք, – դիմեց իր ծառաներին Ջակոմոնը, բայց այդ ժամանակ նրա սենյակից ևս ջարդվող ապակու ձայն լսվեց:
– Դա հայելին Է, – գոռաց Ջակոմոնը: – Ո՞վ ջարդեց իմ հայելին:
Նորին մեծությունը զարմացած նայեց շուրջը այդ ինչու իրեն չեն պատասխանում: Բայց ավաղ: Նրա թիկունքում ոչ ոք չկար: Նախարարները, ծովակալները, սենեկապետները և բոլոր պալատականները առաջին ազդանշանը, այսինքն՝ Ջելսոմինոյի վերցրած առաջին բարձր ձայնանիշը լսելով, նետվեցին իրենց սենյակները՝ հագուստները փոխելու: Նրանք, առանց ավելորդ խոսքերի, ուղղակի հատակին էին նետում շքեղ հագուստները, որ այդքան տարի կրել էին և մահճակալների տակից հանում հին ճամպրուկները, ուր պահում էին ծովահենի իրենց շորերը:
– Եթե աչքիս սև ժապավեն չկապեմ, ինձ դռնապանի տեղ կդնեն:
– Եթե թևքիս վրայի խարիսխը հանեմ, ոչ ոք ինձ չի ճանաչի, – փնթփնթում էին նրանք:
Ջակոմոնի մոտ մնացել էին միայն նրա այն երկու ծառաները, որոնք պարտավոր էին բաց անել պատշգամբ տանող ապակե դռները: Նույնիսկ հիմա, երբ դռները ջարդվել էին, նրանք հարգանքով բռնել էին դռան բռնակները և մերթընդմերթ փայլեցնում էին դրանք իրենց նախշուն բազկակալներով:
– Դուք էլ գնացեք, – հառաչեց Ջակոմոնը: – Միևնույն Է, շուրջս ամեն բան փուլ Է գալիս:
Եվ իսկապես, հենց այդ պահին փշրվեցին հսկայական ջահի հազարավոր լամպերը: Երևում էր, որ Ջելսոմինոն այդ օրը կատակ չի անում:
Ծառաները երկար սպասել չտվին: Ետ-ետ գնալով և ամեն երեք քայլից հետո խոնարհվելով՝ նրանք հասան մինչև սանդուղքի վրա բացվող դուռը և, կարծես թե խոսքերը մեկ արած, բազրիքով ցած սլացան, որպեսզի շուտ հայտնվեն ներքևում:
Ջակոմոնը գնաց իր սենյակը, հանեց թագավորական շորերն ու հագավ հասարակ քաղաքացու հագուստ, որը նա գնել Էր քաղաքում ծպտյալ շրջելու համար (ասենք, նա երբեք այդ հագուստից չօգտվեց, գերադասում Էր քաղաք ուղարկել իր լրտեսներին): Դա մի շագանակագույն կոստյում Էր, որը կսազեր բանկային գանձապահի կամ փիլիսոփայության դոկտորի: Իսկ ինչքան էր այդ կոստյումին սազում նարնջագույն կեղծամը… Դժբախտաբար, ստիպված էր հանել նաև կեղծամը, քանի որ ամենուր կեղծամն ավելի էր հայտնի, քան արքայական թագը:
– Ախ իմ սքանչելի կեղծամ, – հառաչեց Ջակոմոնը: – Ավելի ճիշտ՝ իմ սքանչելի կեղծամներ…

Նա բաց արեց իր նշանավոր պահարանը, ուր, ինչպես ներկայացումից առաջ շարված են լինում տիկնիկների գլուխները, շարված էին նրա կեղծամները: Ջակոմոնը չկարողացավ հաղթահարել գայթակղությունը: Նա մի դյուժին կեղծամ հավաքեց ու խոթեց ճամպրուկի մեջ:
– Ես սրանք կտանեմ ինձ հետ… – օտարության մեջ ինձ կօգնեն, որպեսզի հիշեմ երջանիկ օրերի մասին:
Նա աստիճաններով իջավ ցած, բայց ոչ նկուղը, ինչպես արեցին նրա պալատականները, որոնք մկների նման ճղեցին կոյուղու խողովակներով: Ջակոմոնը գերադասեց դուրս գալ դեպի իր հիասքանչ այգին: Ավելի ճիշտ, իր նախկին այգին, որը առաջվա նման հոյակապ էր՝ կանաչ ու բուրումնավետ:
Ջակոմոնը մի անգամ էլ շնչեց թագավորական այգու օդը, հետո բաց արեց մի փոքրիկ դռնակ, որը տանում էր դեպի նրբանցք և համոզվելով, որ իրեն ոչ ոք չնկատեց, մի հարյուր քայլ գնաց ու հայտնվեց հրապարակում, ուր խառնվեց Ջելսոմինոյին կատաղորեն ծափահարող ամբոխին:
Ճաղատ գլուխն ու շագանակագույն կոստյումը լրիվ կերպարանափոխել էին Ջակոմոնին, բացի այդ, ձեռքին ճամպրուկ կար, որը նրան շրջիկ գործակալի տեսք էր տալիս:
– Դուք երևի եկվոր եք, – անսպասելիորեն նրա ուսին բարեկամաբար խփելով հարցրեց մեկը: – Եկեք մեզ հետ տենոր Ջելսոմինոյին լսելու: Ահա նա, նայեցեք, այն տղան, որ նման է հեծանվորդի: Տեսքով նա կոպեկ չարժե, բայց լսո՞ւմ եք, թե ինչ ձայն ունի:
– Լսում եմ, լսում, – փնթփնթաց Ջակոմոնը: Եվ մեկուսի ավելացրեց. – և տեսնում եմ:
Այո, նա տեսավ, թե իր սիրած պատշգամբն ինչպես, է կտոր-կտոր լինում, տեսավ, (ինքներդ եք պատկերացնում երևի), թե ինչպես է թղթե տնակի նման փուլ գալիս իր պալատը փոշու հսկայական ամպեր երկինք հանելով: Ջելսոմինոն էլի մի բարձր նոտա վերցրեց, որպեսզի փոշին ցրի, և բոլորը պալատի տեղում միայն ավերակների մի կույտ տեսան:
– Իմիջիայլոց, – նորից Ջակոմոնին դիմեց հարևանը, – դուք գիտե՞ք, որ հոյակապ ճաղատ ունեք: խնդրում եմ չնեղանաք, որ այդպես եմ ասում, կարող եք իմն Էլ տեսնել:
Ջակոմոնը ձեռքով գլուխը շփեց, հետո ինչպես որ առաջարկել էին իրեն, նայեց իր հարևանի ճաղատ գլխին, որը պինգ-պոնգի գնդակի նման կլոր Էր ու ողորկ:
– Դուք իսկապես որ գեղեցիկ ճաղատ ունեք, – ասաց Ջակոմոնը:
– Ի՞նչ եք ասում, շատ սովորական ճաղատ Է. այ ձերն ուղղակի հրաշք է: Բացի այդ, հիմա երբ արևն այնքան լավ Է լուսավորում, ձեր ճաղատն այնպես Է փայլում, որ մարդու աչք Է ցավում նայելիս:
– Ախ, թողեք, դուք պարզապես շատ լավ եք տրամադրված իմ նկատմամբ, – շշնջաց Ջակոմոնը:
– Հավատացնում եմ, որ չեմ չափազանցում: Գիտե՞ք թե ինչ կասեմ ձեզ: Եթե դուք մեր ճաղատների ակումբի անդամը լինեիք, ձեզ անմիջապես պրեզիդենտ կընտրեին:
– Պրեզիդե՞նտ…
– Այո… և միաձայն:
– Իսկ դուք ճաղատների ակո՞ւմբ ունեք:
– Հասկանալի Է, որ ունենք: Մինչև երեկ մեր ակումբը գաղտնի էր, բայց այսուհետև կլինի բացահայտ: Ակումբի անդամները մեր քաղաքի մարդիկ են: Եվ գիտե՞ք, բավական դժվար է մեր ակումբի անդամ դառնալը: Պահանջվում է ապացուցել, որ ձեր գլխին ոչ մի մազ չի մնացել: Ոմանք, որպեսզի մեր ակումբի անդամ դառնան, ստիպված են լինում իրենց մազերը փետել:
– Եվ դուք ասում եք, որ ես…
– Կարող եմ գրազ գալ, որ կարող էիք լինել մեր պրեզիդենտը:
Ջակոմոնն զգաց, որ եթե մի րոպե Էլ անցնի, կսկսի լալ:
«Ինչպես սխալվեցի, – մտածում էր նա: – Սխալվեցի կյանքիս ուղին ընտրելիս: Բայց հիմա շատ ուշ է արդեն նորից սկսելու համար»:
Օգտվելով այն բանից, որ ամբոխը անընդհատ շարժման մեջ է, նա իր խոսակցին թողեց, դուրս եկավ հրապարակից և անցավ դատարկ փողոցներով: Նրա ճամպրուկում տխուր խշխշում էին տասներկու կեղծամները: Մի քանի անգամ նա նկատեց, թե ինչպես են կոյուղու անցքերից դուրս ցցվում գլուխներ, որոնց ինչ-որ տեղ կարծես տեսել էր առաջ: Չլինի՞ թե իր ծովահեններն են: Բայց գլուխներն անմիջապես անհայտանում էին, հենց որ տեսնում էին այդ ճաղատ գլխով, շագանակագույն կոստյումով լրջադեմ մարդուն:
Որոշելով ինքնասպանություն գործել, Ջակոմոնը ուղիղ գնաց դեպի գետը: Բայց հասնելով ափ, նա միտքը փոխեց: Ճամպրուկը բաց արեց, հանեց կեղծամները և մեկը մյուսի հետևից նետեց ջուրը:
– Գնաք բարով, – շշնջում էր Ջակոմոնը: – Գնաք բարով, փոքրիկ ստախոսներ:
Բայց կեղծամները չկորան: Նույն օրը երեխաները, որոնք գետում կոկորդիլոսներից ավելի էին ավազակություն անում, բռնեցին բոլոր կեղծամները և դուրս հանեցին ջրից: Տղաները այդ կեղծամները չորացրին արևի տակ, դրեցին գլուխները և ուրախ երթ կազմակերպեցին: Նրանք երգում ու ծիծաղում էին և չէին էլ մտածում, որ դրանով Ջակոմոն արքային են թաղում:
Հիմա, երբ Ջակոմոն թագավորը ընդմիշտ հեռանում է և պետք է ասել, որ նրա բախտը լավ բանեց, քանի որ կարող է ինչ-որ տեղ դառնալ ճաղատների պատվավոր ակումբի պրեզիդենտ կամ, ծայրահեղ դեպքում, քարտուղար, եկեք մի անգամ էլ մտնենք հրապարակ:
Ջելսոմինոն իր ահեղ երգն ավարտելով՝ դեմքից սրբեց քրտինքը:
– Ահա և այս գործն ավարտված է:
Բայց, այնուամենայնիվ, նրա սիրտը կսկծում էր Կաղլիկ-կատուն այդպես էլ չգտնվեց:
– Ո՞ւր կարող էր կորչել նա, – ինքն իրեն հարցնում էր մեր հերոսը: – Չլինի՞ թե մնաց խելագարանոցի ավերակների տակ: Չէ՞ որ ես կարգին քարուքանդ անել գիտեմ:
Սակայն ամբոխը չթողեց, որ երկար դարդ անի:
– Սյունը, – ճչում էին նրանք: – Հարկավոր է շուռ տալ սյունը:
– Իսկ ինչո՞ւ:
– Չէ՞ որ այդ սյան վրա Ջակոմոն թագավորի արշավանքների ու սխրագործությունների մասին է փորագրված: Չէ՞ որ դա էլ բացարձակ սուտ է: Ջակոմոնը երբեք իր պալատից քիթը դուրս չի հանել:
– Լավ, – ասաց Ջելսոմինոն, – ես այդ սյանն այնպիսի մի գիշերերգ երգեմ, որ քեֆը գա: Մենակ թե հեռու կանգնեք, թե չէ բոլորիդ կճզմի:
Սյան մոտ կանգնած մարդիկ շտապ հեռացան: Հրապարակի ամբոխը մեկեն այնպես ծփաց, ինչպես ծովը՝ ուժեղ քամուց: Եվ այստեղ վերջապես Ջելսոմինոն սյան վրա, գետնից մի երկու մետր բարձր, տեսավ կատվի իրեն այնքան ծանոթ երեք ոտնանի պատկերը:
– Կաղլիկ, – բացականչեց նա, և նրա սիրտն անմիջապես թեթևացավ:
Նկարը ցնցվեց, նրա գծերը ծռմռվեցին, բայց էլի ամեն ինչ մնաց անշարժ:
– Կաղլի՜կ, – ավելի բարձր կանչեց Ջելսոմինոն: Այս անգամ ձայնը թափանցեց մարմարի մեջ, հաղթահարելով նրա դիմադրությունը:
Կաղլիկ-կատուն սյունից պոկվեց և կաղալով ցած թռավ:
– Ինչքա՜ն ուրախ եմ, ինչքա՜ն ուրախ եմ, – մլավեց նա Ջելսոմինոյի այտը համբուրելով: – Եթե դու չլինեիր, ես այդպես էլ կմնայի այս սյան վրա և վերջիվերջո անձրևները կջնջեին ինձ: Բոլորը գիտեն, որ ես մաքրություն սիրում եմ, բայց չէի ուզենա շատ լվացվելուց մեռնել:
– Իսկ ես ինչի՞ համար եմ, – լսվեց Բանանիտոյի ձայնը: Բանանիտոն արմունկները գործի դնելով, սրան-նրան քացի տալով, վերջապես հասավ մեր ընդհանուր բարեկամներին: – Եթե այդպիսի դժբախտություն պատահի, ես նորից կնկարեմ քեզ, և դու առաջվանից ավելի գեղեցիկ ու ավելի լավը կլինես:
Մեր երեք բարեկամները, որ հենց նոր հանդիպեցին, այնքան բան ունեն իրար պատմելու, որ ավելի լավ է հանգիստ թողնենք նրանց:
Իսկ սյո՞ւնը:
Դե ո՞ւմ կարող է խանգարել սյունը: Նրա վրայի սուտը մարդկանց կհիշեցնի այն ժամանակները, երբ երկիրը ղեկավարում էր անամոթ մի խաբեբա, և բավական էր մի լավ երգված երգ, որպեսզի նրա թագավորությունը հօդս ցնդեր:

Գլուխ քսանմեկերորդ