1

Արեգակ

Արևը սովորական աստղ է։ Այն իրենից ներկայացնում է շիկացած գազից գունդ, որի ներսում մշտապես ատոմային ռեակցիաներ են տեղի ունենում։ Հենց դրա պատճառով էլ այդ տիեզերական մարմինը մեծ քանակությամբ լույս ու ջերմություն է արտադրում։ Հենց արեգակի շնորհիվ ենք մենք ապրում, չէ՞ որ արևն իր ջերմությամբ տաքացնում է մեր մոլորակը։ Եթե արևը չլիներ, Երկրագունդը հավերժական խավարի մեջ կլիներ, այստեղ միշտ խիստ սառնամանիք կլիներ ու կյանքի ոչ մի նշույլ չէր լինի։

Ե՞րբ և ինչպե՞ս է առաջացել արևը

Մոտավորապես 5 միլարդ տարի առաջ մեր գալակտիկայի փոշե-գազային ամպերից մեկը ահռելի չափերի հասավ ու սկսեց իր առանցքի շուրջ պտտվել։ Այդ ընթացքում ամպն անընդհատ սեղմվում ու ընդարձակվում էր։ Նրա կազմող մասնիկներն անընդհատ իրար էին հարվածում, որի պատճառով էլ ջերմություն էր առաջանում։ Միլիոնավոր տարիներ ամպը տաքացավ այդպես ու ի վերջո վերածվեց հրե գնդի։ Այսպես 4 միլիարդ 500 միլիոն տարի առաջ առաջացավ արևը։
Արևը բաղկացած է ջրածնից (իր զանգվածի 73% և ծավալի 92%), հելիումից (զանգվածի 25% և ծավալի 7%) և այլ նյութերից՝ քիչ քանակությամբ (երկաթ, նիկել, ազոտ, թթվածին, ծծումբ և այլն)։

Արևն իր չափերով չի գերազանցում սովորական միջին աստղերի չափ է։ Մեր մոլորակի հետ համեմատած այն իսկական հսկա է։ Արեգակի զանգվածը 333 հազար անգամ գերազանցում է Երկրի զանգվածին։ Օրինակ, եթե արևը պատկերացնենք դդումի տեսքով, ապա Երկրագունդը դրա կողքը փոքրիկ սիսեռահատիկ է։
Արեգակի տրամագիծը մոտավորապես 1391016կմ է։ Արեգակի տրամագծի վրա կարելի է տեղավորել 109 Երկիր մոլորակ։

Արևի և երկրագնդի չափերի համեմատությունը

Արեգակի ամենատաք հատվածը գտնվում է նրա կենտրոնում՝ կորիզում։ Այնտեղ ջերմաստիճանը գերազանցում է 15 միլիոն աստիճանը։ Կորիզին հաջորդում է ճառագայթային հատվածը։ Այն կորիզից էներգիան տարածում է ամբողջ արևի վրա։ Արեգակի վերին շերտը մթնոլորտն է, որտեղ ջերմաստիճանը «ընդամենը» 5-6 հազար աստիճան է։

Արեգակի վրա սև կետեր կան։ Դրանք այն հատվածներն են, որտեղ արևի վերին շերտի ջերմաստիճանը 1-2 հազար աստիճանով ցածր է արեգակի բուն ջերմաստիճանից։ Այնտեղ լույսն այնքան էլ պայծառ չէ, այդ պատճառով էլ նման հատվածները մեզ սև կետեր են թվում։

Արեգակից դեպի Երկիր մոլորակ լույսը հասնում է 8 րոպե 15 վայրկյանում։

Արեգակի էներգիան Երկիր մոլորակին հասնում է 8 1/4 րոպեում։



Աքաղաղն ու արևը

Փոքրիկ աքաղաղը յուրաքանչյուր առավոտ դիմավորում էր արևին։ Բարձրանում էր ցանկապատի վրա, «ծուղրուղո՜ւ» կանչում, ու անտառի վրա հայտնվում էր ոսկեզօծ արևը։ Իսկ ահա այսօր, «ծուղրուղու» կանչելուց հետո արևի փոխարեն մոխրագույն մառախուղը դուրս եկավ։

– Հիմա որտեղի՞ց գտնեմ արևին,- մտածեց աքաղաղը, հագավ իր երկարաճիտ կոշիկներն ու գնաց փիսիկի մոտ։

-Դու գիտե՞ս, թե որտեղ է արևը,- հարցրեց նա փիսիկին։

-Մյաո՜ւ, ես այսօր մոռացել եմ լվացվել։ Երևի արևը դրանից է նեղացել ու չի եկել այսօր,- մլավեց կատուն։

Չհավատաց փիսիկին աքաղաղը և գնաց նապաստակի մոտ։

-Ես այսօր մոռացել եմ ջրել իմ կաղամբը։ Այդ պատճառով արևը չի հայտնվել,- շշնջաց նապաստակը։

Չհավատաց աքաղաղը նապաստակին ու գնաց գորտի մոտ։

-Կվա-կվա,- կռկռաց գորտը։ – Այդ ամենն իմ պատճառով է։ Ես մոռացել եմ իմ ջրաշուշանին «բարի լույս» մաղթել։

Չհավատաց աքաղաղը նաև գորտին ու վերադարձավ տուն։ Նստեց թեյելու ու հիշեց. «Ախր երեկ ես մայրիկիս նեղացրեցի ու մոռացա ներեղություն խնդրել»։

Եվ մայրիկին ասեց.

– Ներիր ինձ, մայրի՛կ, խնդրում եմ։

Ու հայտնվեց արևը։

Իզուր չեն ասում. «Բարի գործից աշխարհը լուսավորվում է, ասես արև է ծագում»։




Ինչո՞ւ են իրար հերթափոխում ձմեռը, գարունը, ամառն ու աշունը

Ինչի՞ համար են տարվա եղանակները։
Եղանակների միմյանց հերթափոխումը բնության անվերջ ու անփոփոխ երևույթներից մեկն է։ Դրա պատճառը Արևի շուրջ Երկրի պտույտն է։
Հետագիծը, որով Երկրագունդը պտույտ է կատարվում տիեզերքում, ունի սեղմված օղի՝ էլիպսի ձև։ Արևը գտնվում է ոչ թե էլիպսի մեջտեղում, այլ նրա ֆոկուսներից (էլիպսի կենտրոնները կոչվում են ֆոկուսներ) մեկում։Այդ պատճառով, տարվա ընթացքում Արևի հեռավորությունը Երկրից պարբերաբար փոխվում է՝ 147.1 միլիոն կմ-ից (հունվարի սկզբում) մինչև 152.1 միլիոն կմ (հուլիսի սկզբում)։ Տարվա տաք եղանակից (գարուն, ամառ) անցումը ցրտին (աշուն, ձմեռ) տեղի է ունենում ոչ այն պատճառով, որ Երկիրը մոտենում կամ հեռանում է Արևից։ Առ այսօր այդպես են մտածում մարդկանց մի մասը։ Եթե բերված թվերին նայեք, կտեսնեք, որ հուլիսին Երկրագունդն Արևից ավելի հեռու է, քան հունվար ամսին։

Բանը նրանում է, որ Երկիրը, բացի Արևի շուրջ պտտվելուց, պտտվում է նաև սեփական առանցքի շուրջ (երևակայական առանցք, որն անցնում է Հյուսիսային և Հարավային բևեռների միջով)։ Եթե Երկրագնդի առանցքը ուղիղ անկյուն կազմեր Արգակնային համակարգի հետ, մենք տարվա եղանակներ չէինք ունենա, այլ տարվա բոլոր օրերը միանման կլինեին։ Բայց այդ առանցքը Արևի նկատմամբ ունի 23°27′ անկյան շեղում։ Դրա արդյունքնում Երկիրը Արևի շուրջ պտտվում է անկյան տակ։ Այդ թեքությունը պահպանվում է ողջ տարվա ընթացքում, իսկ Երկրի առանցքը միշտ ուղղված է դեպի Բևեռային աստղը։
Այդ պատճառով, տարվա տարբեր եղանակներին Արևի ճառագայթները տարբեր կերպ են ընկնում Երկրի մակերեսի վրա։ Երբ Արևի ճառագայթները ուղիղ անկյուն են կազմում Երկրի մակերևույթի հետ, Արևը շատ ուժեղ է տաքացնում։ Իսկ եթե այդ անկյունը փոքր է, ապա Երկրի մակերեսը թույլ է տաքանում։

Արևը միշտ ուղիղ անկյուն է կազմում հասարակածի և արևադարձի հետ, այդ իսկ պատճառով այնտեղ չգիտեն, թե ինչ է ցուրտը։ Այնտեղ տարվա եղանակները միմյանց կտրուկ չեն փոխարինում, և երբեք ձյուն չի լինում այնտեղ։
Միաժամանակ տարվա մի կեսում բևեռներից մեկը գտնվում է Արևի մոտ, իսկ մյուս բևեռին Արևի ճառագայթներն ընդհանրապես չեն հասնու։ Երբ Հյուսիսային կիսագունդը Արևի կողմն է լինում, հասարակածից հյուսիս ընկած երկրներում ամառ է և օրերը երկար են, իսկ հարավում՝ ձմեռ, իսկ օրերը՝ կարճ։ Երբ Արևի ուղիղ ճառագայթներն ընկնում են Հարավային կիսագնդի վրա, այստեղ է ամառ լինում, իսկ Հյուսիսայինում՝ ձմեռ։

Տարվա մեջ ամենաերկար ու ամենակարճ օրերը կոչվում են ձմեռային և ամառային արևադարձ։ Ամառային արևադարձը հունիսի 20, 21 կամ 22-ին է, իսկ ձմեռայինը՝ դեկտեմբերի 21-ին կամ 22-ին։ Բացի այդ գույություն ունի երկու օր, երբ գիշերն ու ցերեկը իրար հավասար են։ Դա տեղի է ունենում գարնանն ու աշնանը՝ երկու արևադարձների օրերի ուղիղ մեջտեղում։ Աշնանը դա տեղի է ունենում մոտավորապես սեպտեմբերի 23-ին և կոչվում է աշնանային գիշերահավասար, իսկ գարնանը՝ մարտի 21-ին և կոչվում՝ գարնանային գիշերահավասար։

Ի դեպ

Տաք երկրներում ևս տեղի են ունենում տարվա եղանակաների փոփոխություն, պարզապես նրանք այլ բնույթ են կրում։

Հնդկաստանում ձմեռը ամենաչոր եղանակն է, երբ կենդանի աշխարհը տառապում է ջրի պակասից։ Այս ժամանակ փչում են ձմեռային մուսոնները՝ ցամաքից դեպի ծով։ Գարնանը մուսոնները փոխում են իրենց ուղղությունը և սկսում փչել ծովից դեպի ցամաք ու իրենց հետ բերում են խոնավություն և խոնավեցնում չորությամբ հագեցած հողը։ Բնությունը կենդանանում է։ Սկսվում է անձևների սեզոնը։ Իսկ անձրևներն այնտեղ այնքան հորդառատ են, որ կարծես դույլից թափվեն։

Իրարից շատ քիչ են տարբերվում տարվա եղանակները հեռավոր Հյուսիսում՝ Արկտիկայում և հեռավոր հարավում՝ Անտարկտիդայում։ Այնտեղ միշտ ձմեռ է։ Երբեք իսկական տաք եղանակ այնտեղ չի լինում։ Միայն որոշ տեղերում ձյունը մակերեսայնորեն հալչում է՝ բացելով սառած հողը։ Ձմռան և ամռան տարբերությունն այստեղ միայն լույսի քանակն է, ոչ թե ջերմության։ Գարնանն ու ամռանը Արևը երկնակամարում է լինում ամբողջ օրը, չի թեքվում դեպի հորիզոն։ Եվ չնայած որ նրա ճառագայթները լավ լուսավորում են, բայց շատ վատ են տաքացնում։ Նրանք թեք են ընկնում մակերևույթի վրա և ասես՝ սահում են։

Եվ, այնուամենայնիվ, բարձր հյուսիսային լայնություններում լինում են մեր գարունն ու ամառը հիշեցնող ինչ-որ բաներ, որոշ տեղեր նույնիսկ ծաղկում են հյուսիսային ծաղկները, իսկ հյուսիսային ծովերի ժայռոտ կղզիներում բույն են հյուսում ծովային թռչունները։

Անտարկտիդայում այդ ժամանակ ձմեռ է, սարսափելի ցրտեր ու քամիներ։ Բևեռային գիշեր է։ Ամռանն այնտեղ հայտնվում է արևը և շողում գիշեր, ցերեկ, բայց ջերմություն այդպես էլ չի տալիս։ Հարավային կիսագնդում բարձր լայնություններում կլիման ավելի խիստ է, քան հյուսիսայինում։ Ջերմաստիճանը երբեք 0-ից չի բարձրանում։




Սովորեցնում ենք նկարել ամենափոքրիկներին

tumbՍովորենք նկարել ամենատարբեր պատկերներ ամենապարզ եղանակով։ 

Անհրաժեշտ է հետևել բերված քայլերի հաջորդականությանը և նույնությամբ կրկնել դրանք։