Մյուս օրը միստր Փերքսին և ինձ տարան հարցաքննելու: Երևի դատավորներն արդեն գիտեին, որ ես մտադիր եմ որքան կարելի է քիչ խոսել, և նրանցից մեկը, ալեհեր, կանաչ ակնոցով մի մարդ, ինձ ընդունեց այնպիսի խստությամբ, որ միանգամից ահ ընկավ սիրտս:
– Ինձ նայիր, տղա՛, – գոչեց դատավորը ձեռքն այնպես ուժգին զարկելով սեղանին, որ սիրտս վեր թռավ:
Ես նայեցի նրան և ավելի խիստ վախեցա: Նա ուղիղ ինձ էր նայում իր կանաչ աչքերով, իսկ քսան ոստիկան խոնարհ կանգնած էին նրա շուրջը՝ պատրաստ ենթարկվելու նրա ամեն մի նշանին:
– Կալանավորին մի նայիր, տղա, – այդ ժամանակ Նեդ Փերքսը հազում էր, և ես գլուխս շուռ էի տվել նրա կողմը, – նայիր միայն այս կողմը: Հասկանո՞ւմ ես՝ ի՞նչ է նշանակում երդում տալ:
Մոուլդին, որ շատ էր սիրում զանազան պատմություններ անել դատարանների մասին, ինձ բացատրել էր այդ, ուստի և ես պատասխանեցի.
– Դա նշանակում է՝ ավետարանը համբուրել և երդվել, որ եթե սուտ բան ասես, պատժվելու ես:
Իմ հայացքը գամված էր դատավորի կանաչ ակնոցին: Վերջապես աչքերս լցվեցին արցունքով, կարծես արևին էի նայում:
– Այո, եթե դու երդում տալուց հետո ստես, – միևնույն խիստ ձայնով խոսեց դատավորը, – խիստ պատիժ կկրես, քեզ կուղարկեն ծովի այն կողմը տաժանակիր աշխատանքի: Բերեք նրան երդումի, էկզեկուտոր, իսկ դու, մեղադրյալ, մի նայիր վկային, երբ նրան հարցաքննում են:
Այդպիսի պայմաններում ես ինչպե՞ս կարող էի չխոսել: Դատավորն այնպիսի ահավոր մարդ էր: Նա կարծես ամբողջ գործը գիտեր և ինձ այնպիսի հարցեր էր տալիս, որ ես կամա-ակամա պետք է ամեն ինչ մանրամասն պատմեի նրան: Եվ ես պատմեցի ամեն ինչ. ինչպես հեռացա տանից, ինչպես միսիս Ուինքշիփը ինձ տեղավորեց միստր Բելչերի մոտ, ինչպիսի խոսակցություն եմ ունեցել Սեմի հետ եկեղեցիների ծխնելույզները մաքրելու մասին, մի խոսքով՝ ամեն ինչ, մինչև այն րոպեն, երբ սպիտակ ձեռքերը երևալուց վախեցած՝ ես դուրս թռա սայլակից:
Ինձանից հետո անտառապահներ Թոմասը և Ջոզեֆը տվին իրենց ցուցմունքները, ապա որոշվեց գործը հետաձգել մեկ շաբաթով, որպեսզի ոստիկանությունը կարողանա բռնել միստր Բելչերին և նույնպես կանգնեցնի դատարանի առաջ:
– Տղային ավելի լավ է ուղարկել տուն, ծնողների մոտ: Եվ ով նրան տանելու լինի, թող հորը խստիվ պատվիրի, որ մի շաբաթից հետո անպայման պետք է նրան բերի այստեղ, – ասաց կանաչ ակնոցով դատավորը:
Դատարանն սկսեց զբաղվել ուրիշ գործով, իսկ ես փողոց դուրս եկա անտառապահների և մի քանի ոստիկանների հետ: Նրանք իրար հետ զրուցում էին, և բոլորը միասին մտան հարևան պանդոկը, իսկ ես, ինքս էլ չգիտակցելով, թե ինչ եմ անում, քարշ եկա նրանց հետևից: Ինձ սարսափեցնում էին այն զարհուրելի խոսքերը, թե «Տղային ավելի լավ է ուղարկել տուն, ծնողների մոտ»: Այս խոսքերը լրացնում էին փորձանքը: Ախր ինչո՞ւ, ինչո՞ւ ես խառնվեցի ուրիշի գործերին: «Ավելի լավ է ուղարկել տուն»: Ես հորս մոտ կգնամ ոստիկանի հետ, որը նրան կպատմի դիակ հանողների հետ ունեցած իմ գործերը, կասի, որ ինձ նրանց մոտ տեղավորել է ոչ մի հանցանք չունեցող միսիս Ուինքշիփը: Բայց հայրս պարզապես ինձ էլ կսպանի, խեղճ պառավին էլ: Այսպես երախտապարտ եղա նրա բարերարության համար: Ո՛չ, դա չափից ավելի սարսափելի կլինի: Այդպիսի բան չպետք է լինի: Ես պետք է մի որևէ բան անեմ, որպեսզի այդ աղետի առաջն առնեմ և կանեմ, անպայման որևէ բան կանեմ, թեկուզ հարկ լինի չկատարել կանաչ ակնոցով սոսկալի դատավորի խոսքը: Ինձ հարկավոր էր ծլկել այժմյան իմ հսկիչների մոտից, դուրս պրծնել Իլֆորդից և թաքնվել Լոնդոնի մի որևէ խուլ անկյունում: Ես ասում եմ իմ հսկիչներից, բայց, կարծես, ինձ ոչ ոք էլ չի հսկում: Ես փորձեցի դուրս գալ այն սենյակից, որտեղ անտառապահները և ոստիկանները գարեջուր էին խմում. նրանք ինձ վրա ուշադրություն չդարձրին: Ես դուրս եկա բակը, ապա փողոց, ոչ ոք ինձ չէր հետևում, նշանակում է՝ ես հեշտությամբ կարող եմ հեռանալ: Բայց ես գիտեի, որ ոստիկանները խորամանկ մարդիկ են, որ նրանք մարդկանց հսկում են աչքի տակով, ուստի և որոշեցի վերադառնալ, միառժամանակ նստել գարեջրատանը, լսել, թե ինչի՞ մասին են խոսում այնտեղ: Պարզվեց, որ ոստիկանները խոսում էին իմ մասին:
– Ահա նա, – ասաց նրանցից մեկը, երբ ես ներս մտա: – Դու, տղա՛, լավ կլինի մոտերքը մնաս, թե չէ հանկարծ այն հրացանով փախած մարդը կբռնի քեզ:
Դա երևի կատակ էր, որովհետև մյուս ոստիկանը և անտառապահները ծիծաղեցին:
– Իսկ դու, տղա, ուրախ կլինե՞ս, որ գնաս տուն և բոլոր փորձանքներից ազատվես:
Ես գիտեի, որ եթե ասեմ տուն գնալ չեմ ուզում, ոստիկանները կսկսեն առանձնապես խիստ հսկել ինձ, դրա համար էլ պատասխանեցի.
– Իհարկե, շատ ուրախ կլինեմ: Ես կուզեի շուտ գնալ տուն, այլևս տանից չեմ փախչի:
– Դու այստեղից ձեր տան ճանապարհը գիտե՞ս:
– Շատ լավ գիտեմ, սը՛ր: Հիմա կարո՞ղ եմ գնալ:
– Ոչ, դու գնալ չես կարող, մինչև որ ես չազատվեմ իմ գործերից և քեզ չտանեմ: Դա կլինի ժամը չորսին, երբ դատարանում նիստը կսկսվի: Բայց դու պարտավոր չես անպայման նստել այստեղ, դու հո կալանավոր չես, այլ վկա ես: Կարող ես գնալ ոստիկանատուն, այնտեղ նստել կամ քեզ համար զբոսնել փողոցում: Միայն թե հեռու չգնաս:
Այս խոսքերը լսելիս՝ ես հազիվ կարողացա ցնծությունս զսպել: Ես կալանավոր չեմ, ես վկա եմ և կարող եմ զբոսնել:
– Շնորհակալ եմ, սըր, – ասացի ես և անհոգ զբոսնող մարդու նման դուրս եկա պանդոկից: Դանդաղ քայլելով, առանց շտապելու անցա Իլֆորդի ճանապարհով, որը տանում էր ուղիղ դեպի Լոնդոն: Մի բախտավոր դիպված ինձ ազատեց հոգնեցուցիչ ճանապարհորդությունից: Հենց որ դատարանի շենքը իմ տեսողությունից ծածկվեց, իմ հետևից հասավ մի կառք, որի հետնակողմը շատ հարմար Էր, առանց մեխերի: Ես ճարպկությամբ կպա այդ կառքի պոչին և սլացա դեպի Լոնդոն՝ մեկ ժամում տասը մղոն արագությամբ: Անցա մեծ և փոքր Իլֆորդները, հասա մինչև Մայլ-Էնդ, բայց այստեղ մի տղայի ստորության պատճառով ստիպված էի իջնել իմ այդ հարմար կառքից: Այդ տղան նույնպես ձրի կառք նստել էր ցանկանում և տեսնելով, որ կառքի պոչին իր համար տեղ չկա, սկսեց գոռալ, որ կառապանը քշի ինձ: Կառապանը լսեց անպիտան տղային: Ես այնպես էի բարկացել այդ ստոր տղայի վրա, որ վրա թռա ու մի լավ ծեծեցի նրան, թեպետև այդ ուշացումը կարող էր վտանգավոր լինել ինձ համար:
Ճանապարհի վերջը ես ոտքով անցա: ժամը մոտավորապես երկուսին Հուայթ-Չեպելի մոտ էի: Քաղաքի այդ մասը ես բոլորովին չէի ճանաչում, բայց Կամարների տակ ծանոթացել էի մի քանի տղայի հետ, որոնք այդտեղից էին եկել: նրանք պատմում էին, որ դա Լոնդոնի ամենախուլ վայրն է: Ինձ էլ հենց Լոնդոնի այդ խուլ վայրն էր հարկավոր իր բազմաթիվ ծուռումուռ, նեղ փողոցներով, հետնաբակերով ու զանազան անցքերով: Իմ ամենամեծ ու առաջին ցանկությունն էր միառժամանակ թաքնվել, մինչև վերջանար դիակներ հափշտակելու այդ դժբախտ գործը, և այն ժամանակ… Ասենք դեռ վաղ է մտածել, թե ինչ կլինի այն ժամանակ: Հարկավոր է հոգալ այժմյան անելիքի մասին: Ընդամենը մի ժամ հետո Իլֆորդի ոստիկանատունը կսկսի անհանգստանալ իմ մասին, կսկսեն ինձ որոնել, ուստի և ամենից առաջ հարկավոր է թաքնվել: ես անցա մի շարք նեղ ու կեղտոտ փողոցներ և վերջապես մտա ուտելեղենի մի շատ խաղաղ խանութ, որտեղ ծախսեցի իմ շիլլինգի չորս պեննին: Խանութի տերը չորս պեննիով թույլ էր տալիս իր մոտ գիշերել և անկողին էլ էր տալիս, ուստի ես նրա թույլտվությամբ խանութում մնացի մինչև երեկո, ընթրիքին կերա մի բաժին արգանակ, որ արժեր մեկ պեննի, ապա բավական հարմար անկողնում պառկեցի քնելու:
Արթնացա մյուս օրը առավոտյան, իջա խանութ, նախաճաշի վրա ծախսեցի մնացած երեք պեննին և դուրս եկա փողոց: Ամբողջ օրը ես թափառում էի փողոցներում, ընտրելով ամենաաղքատ ու մութ անկյունները և երկյուղով խույս տալով ոստիկանների հանդիպելուց: Երեկոյան դեմ քաղցը ինձ հիշեցրեց, որ չեմ ճաշել և հավանորեն ընթրել էլ չեմ կարողանալու:
– Սպասելու և թաքնվելու կարիք չկա, – ասում էր ինձ քաղցը, – դու պետք է որևէ բան անես:
Բայց ի՞նչ անեի: Ուր էլ գնալու լինեմ՝ ավելի կվատացնեմ իմ դրությունը: Կվատացնե՞մ: Բայց մի՞թե կարելի է սրանից էլ վատացնել: Արդեն իմ դրությունն այնքան վատ է, որ հազիվ թե սրանից վատթարը լինի: Ամեն րոպե վախենալ, թե առաջին իսկ հանդիպած ոստիկանը կբռնի, և դեռ քաղցին էլ դիմանալ: Ո՛չ, դա անտանելի է: Եթե մի որևէ շուկայի մոտիկ լինեի, ապա շատ դեսուդեն չէի ընկնի: Եվ իսկապես, այս ի՞նչ բան է: Ամեն ինչ իմ դեմ է, խեղճ, անպաշտպան երեխայի դեմ: Եվ ինչ, դեռ պետք է դատողություններ անեմ, թե ո՞րն է ազնիվ և ո՞րը անազնիվ: Միայն պետք է մտածեմ, թե ինչպե՞ս ապրեմ, իսկ մնացածը իմ բանը չէ: Ես այն տեղն էի հասել, որ պատրաստ էի ուրիշների գրպաններից էլ բան գողանալ, եթե միայն կարողանայի: Բայց դա միշտ էլ ինձ առանձնապես սարսափելի էր թվում: Քովնթգարդենի խանութներից մրգեր գողանալը դժվար բան չէր: Միշտ էլ կարելի էր գտնել մի րոպե, երբ առևտրականը ուրիշ կողմ է նայում, կամ թե վազել այնպես արագ, որ նա քեզ չհասնի: Բայց ձեռքը խրել մի շքեղ հագնված պարոնի կամ տիկնոջ գրպանը բոլորովին ուրիշ գործ է, այստեղ հարկավոր է զարմանալի համարձակություն: Երբ ես Կամարների տակ էի ապրում, ինձ ցույց էին տվել շատ տղաների, որոնք գրպանահատությամբ էին զբաղվում, բայց նրանց արհեստը ինձ նույնքան դժվար էր թվում, որքան զանազան ձեռնածուների ու խեղկատակների արհեստը: Ինձ նույնիսկ թվում էր, թե գլուխկոնծի տալը և ծալովի դանակ կուլ տալը ավելի հեշտ է, քան մարդկանց գրպանից բան գողանալը:
