Իմ հիվանդությունը խիստ անհանգստացնում էր ընկերներիս: Ինձ բաճկոնով ծածկելով և որքան կարելի է հանգիստ պառկեցնելով՝ նրանք իրենք չպառկեցին, այլ նստեցին ֆուրգոնի մյուս ծայրում և սկսեցին փսփսալ:
– Երևի մրսած կլինի, – շշնջաց Ռիփսթոնը: – Վատ է, երբ մարդ մրսում է: Հը, ի՞նչ ես կարծում, Մոուլդի, մրսած կլինի, չէ՞։
– Երևի այդպիսի մի բան է, – ավելի ցածրաձայն պատասխանեց Մոուլդին:
– Լավ կլինի մանանեխաթուղթ կպցնենք մեջքին… Հիշում եմ, ինձ կպցնում էին, երբ փոքրիկ էի… Ի՞նչ ես կարծում, Մոուլդի, չգնա՞մ մանանեխաթուղթ բերեմ:
– Ո՞ւր գնաս: Ախր այսօր կիրակի է, բոլոր խանութները փակ են, միայն դեղատներն են բաց:
– Դեղատանը կարելի է հաբ գնել, – առաջարկեց Ռիփսթոնը: – Միայն վատն այն է, որ այդ հաբերն այնպիսի դժվար անուններ ունեն… Մարդ չգիտի ինչ ասի:
– Հենց այդպես էլ ասա՝ չորս պեննի հաբ:
– Իսկ դեղագործը կհարցնի ի՞նչ հաբեր:
Կասես լուծողական: Կարծեմ դրանք բոլորն էլ լուծողական են, – անտարբեր պատասխանեց Մոուլդին: Նա կարծես այնքան էլ սիրով չէր խոսում և շարունակ մի ուրիշ բանի մասին էր մտածում:
– Ուրեմն վճռված է, Մոուլդի, – դարձյալ խոսեց Ռիփսթոնը, – վաղը մեր առաջին պեննին կծախսենք Սմիթֆիլդի համար հաբեր գնելու վրա:
Մոուլդին ոչինչ չպատասխանեց, և երկուսն էլ մի րոպե լռեցին: Ես պառկել էի լուռ և լսում էի նրանց փսփսոցը: Մոուլդիի լռությունը Ռիփսթոնի մեջ կասկած առաջացրեց:
– Մոուլդի, եթե դա մրսելուց չէ, ապա ի՞նչ կարող է պատահած լինել Սմիթֆիլդին, – հարցրեց նա:
– Ես ի՞նչ գիտեմ, – տհաճությամբ պատասխանեց Մոուլդին:
– Բայց դու եղել ես հիվանդանոցում, այնքան շատ հիվանդ ես տեսել: Գուցե որևէ մեկը այնպես է եղել, ինչպես Սմիթֆիլդն է:
– Կամաց, – ասաց Մոուլդին: – Գուցե նա քնած չի:
– Քնած է: Լսո՞ւմ ես ինչ համաչափ է շնչում:
– Այո: Բայց դու լսում ես, թե ծղոտն ինչպես է խշխշում նրա տակ, – երևի նորից սկսել է դողացնել: – Հետո նա ավելի ցածր շշնջալով ավելացրեց. – Ափսոս, որ իմ բաճկոնը նրան տվի, Ռիփ: Գլխարկս ոչինչ, բայց բաճկոնս ափսոս:
– Ի՛նչ ագահ անասուն ես դու, – նախատեց Ռիփսթոնը: – Նա ինքն էլ երևի քեզ կտար իր բաճկոնը, եթե քեզ հարկավոր լիներ:
– Լավ, թող կորչի, միևնույն է, – հառաչեց Մոուլդին:
– Իսկ ինչո՞ւ պիտի կորչի: Վաղը կվերցնես:
– Օ՜, ոչ, նրա հետ միասին կարելի է այնպիսի բան ստանալ, որ ես բոլորովին չէի ուզենա:
– Բայց ի՞նչ՝ ախր, այնպես ասա, որ բան հասկանանք:
– Կամաց, կամաց: Նա որ լսի, կվախենա:
Նրանք կամացուկ վեր կացան և գլուխները դուրս հանեցին ֆուրգոնից, բայց և այնպես ես լսում էի նրանց բոլոր ասածները:
– Քո ծաղիկը կտրա՞ծ է, Ռիփ, – հարցրեց Մոուլդին:
– Կտրած է, վկայական էլ ունեմ:
– Դե ուրեմն շատ լավ: Նշանակում է դու վախենալու բան չունես: Իսկ իմը կտրած չէ. հենց ես էլ կարող եմ տենդախտ ընկնել:
– Մի՞թե նա տենդախտ ունի, – վախեցած հարցրեց Ռիփսթոնը: – Ուրեմն կմեռնի, Մոուլդի:
– Երևի:
– Հանկա՞րծ, Մոուլդի, հենց այնպես էլ հանկարծ կմեռնի՞։
– Ոչ, հանկարծ չի մեռնի, – շշնջաց Մոուլդին: – Նրանց նախ զանազան բաներ են անում, նրանց գլուխը սափրում են և էլի այսպիսի բաներ:
– Իսկ ինչո՞ւ են անում, Մոուլդի, – սարսափահար հարցրեց Ռիփսթոնը:
– Ախր նրանք բոլորովին խելագարի պես են դառնում: Գլուխները որ չսափրես, իրենց մազերը կպոկռտեն, – պատասխանեց Մոուլդին:
– Ա՜խ, ի՜նչ դժբախտություն: Խեղճ Սմիթֆիլդը կմեռնի: Խեղճ Սմիթֆիլդ։
Եվ Ռիփսթոնը լաց եղավ: Ես հազիվ էի հավատում իմ աչքերին, բայց դա ճշմարտություն էր. նա լաց էր լինում:
Ես չվախեցա և նույնիսկ չզարմացա, որ, Մոուլդիի ասելով, ես տենդախտ ունեի: Տենդախտը իմ գիտեցած հիվանդություններից ամենավատն էր, իսկ ես շատ ու շատ վատ էի զգում: Ես գիտեի, որ տենդախտը մահացու հիվանդություն է, բայց նույնիսկ դա չէր վախեցնում ինձ: Ես միայն մի բան էի ուզում, որ ինձ հանգիստ թողնեն, որ ոչ ոք ձեռք չտա ինձ, չխոսի ինձ հետ: Ռիփսթոնը և Մոուլդին շարունակում էին փսփսալ ֆուրգոնի մյուս անկյունում: Ես լսում էի նրանց փսփսոցը և թուղթ խաղացող տղաների խոսակցությունները, ծիծաղն ու հայհոյանքը, լսում էի ոտնաձայներ և ուրիշ զանազան ձայներ: Քիչ-քիչ ամեն բան հանդարտվեց, միայն իմ ընկերները շարունակում էին խոսակցել: Ես ուրախ էի, որ նրանք քնած չեն: Սարսափելի ծարավ էի, և Մոուլդիին խնդրեցի մի կում ջուր ճարել ինձ համար:
Ընկերներս իրար անցան:
– Դե լավ, սիրելիս, – համոզում էր ինձ Մոուլդին քնքուշ ձայնով: – Ես ինչպե՞ս ջուր ճարեմ: Դու հո գիտես, որ մենք ոչ մի աման չունենք: Համբերիր, հանգիստ պառկիր մինչև ժամը հինգը, մակույկավարները կգան, և դու ինչքան ուզես կարող ես խմել:
– Ա՜խ, չեմ կարող մինչև ժամը հինգը սպասել, Մոուլդի, իսկապես չեմ կարող, կխելագարվեմ: Մի ասա, որ սպասեմ մինչև ժամը հինգը:
– Դե լավ, չեմ ասի, միայն թե ճիշտ Է, դրա համար էլ ասացի:
– Իսկ հիմա ժամը քանի՞սն է:
– Երևի մեկին մոտ կլինի:
Ինձ տանջում էր սոսկալի ծարավը, իսկ գետի ալիքներն անընդհատ զարնվում էին այն պատի ստորին մասին, որի մոտ կանգնած էր մեր ֆուրգոնը: Ես պատկերացրի գետը այնպես, ինչպես տեսել էի Կամարների տակ առաջին գիշերն անցկացնելուց հետո, առաջին առավոտյան: Նա կայծկլտում էր արևի շողերի տակ, և նրա վրայով դանդաղ լողում էր խոտ բարձած մի բեռնանավ: Իմ մեջ ծագեց մի անհաղթահարելի ցանկություն՝ իջնել ցած, գնալ ափը և մի կուշտ խմել: Ինձ աման հարկավոր չէր, ես կարող էի պարզապես գլուխս կախել և խմել ուղղակի գետից։ Վեր կացա և սկսեցի անցնել ֆուրգոնի կողի վրայով: Այնպես մութ էր, որ ընկերներս ինձ տեսնել չէին կարող, բայց նրանք խշխշոցը լսեցին, և ես հազիվ էի մի ոտքս ֆուրգոնի կողի եզրից անցկացրել, երբ Ռիփսթոնը պինդ բռնեց իմ մյուս ոտքը:
– Ի՞նչ ես անում, Սմիթֆիլդ, – գոչեց նա վախեցած ձայնով և համարյա արտասվելով: – Այդ ո՞ւր ես գնում, սիրելիս:
– Գնում եմ ջուր խմելու:
– Բայց, ախր ջուր չկա: Մոուլդի, եկ օգնիր ինձ, – Հուսահատությամբ գոչեց խեղճ Ռիփսթոնը: – Ջուր չկա, Սմիթ:
– Ջուր կա, – ասացի ես: – Կգնամ գետի ափը, այնտեղ էլ կխմեմ:
– Չէ, դու խմելու չես գնում: Երևի ուզում ես խեղդվել, չէ որ դու հիմա համարյա խելագար ես, -հուսահատությամբ գոչում էր Ռիփսթոնը: – Մոուլդի, բավական է վախենաս, բռնիր սրան և օգնիր, որ պահենք:
Բայց Մոուլդին սիրտ չէր անում մոտենալ, վախենում էր։ Չէ՞ որ նրա ծաղիկը կտրած չէր: Բացի դրանից, նրան թվում էր, որ կատաղության մեջ ես կարող եմ իրեն կծել: Նա սկսեց ինձ հետ բանակցել՝ առանց իր անկյունից դուրս գալու:
– Ի՞նչ ես վեր թռել, Սմիթ, – ասում էր նա հանգստացնող ձայնով: – Ախր ամբողջ Կամարը կարթնացնես: Հանգիստ պառկիր, ես հիմա քեզ համար ջուր կճարեմ:
Ռիփսթոնը կասկածեց Մոուլդիի ասածի վրա.
– Ախր սուտ ես ասում, թե ջուր կբերես, – ասաց նա: – Դու պարզապես ուզում ես փախչել, և ինձ մենակ թողնել սրա հետ:
Ես էլ միևնույնն էի մտածում, բայց մենք անարդար էինք Մոուլդիի նկատմամբ:
Նա իմ գլխի տակից վերցրեց իր գլխարկը, դուրս եկավ ֆուրգոնից և մի քանի րոպե հետո վերադարձավ՝ բերելով գլխարկը լիքը գետի թարմ ջուր: Գետը նույնիսկ ցերեկը բավական հեռու էր թվում, իսկ այժմ մթության մեջ այնտեղ գնալը պարզապես անվտանգ չէր: Բայց և այնպես Մոուլդիին հաջողվել էր իր ճանապարհորդությունը կատարել բարեհաջող կերպով: Նրա գլխարկը թեպետև հին էր, բայց ամուր էր և այնքան էր ճարպոտած, որ բոլորովին ջուր չէր անցկացնում: Ես այդ ջուրը կլանեցի հինգ խոշոր կումերով, և դա ինձ չտեսնված բավականություն պատճառեց: Այդ գիշեր իմ փոքրիկ շրջմոլիկ ընկերները ուղղակի փրկեցին իմ կյանքը: Եթե թողնեին գետափ գնամ, ապա գետից փչող սուր, պաղ քամին երևի կսպաներ ինձ: Խարխափելով մթության մեջ՝ ես հեշտությամբ կարող էի սայթաքել ու գետն ընկնել:
Ծարավս հագեցնելով՝ պառկեցի և քնեցի: Ես շարունակ ինչ-որ հին ու անդուրեկան երազներ էի տեսնում, մինչև որ Ռիփսթոնը իմ ուսը ցնցեց, ասելով, որ ժամանակն է ֆուրգոնից դուրս գալու, որ կառապանն արդեն գնացել է ձիերը բերելու: Ես փորձեցի վեր կենալ, բայց չկարողացա: Նստել կարողանում էի, բայց երբ ոտքի էի ելնում, ծնկներս դողում էին, և ընկնում էի:
– Դե՛, տղերք, – ասաց կառապանը՝ մոտենալով ֆուրգոնին: – Դուրս թափվեք, ես ժամանակ չունեմ ձեզ հետ գլուխ դնելու:
– Բայց, ա՛յ, մեր տղաներից մեկը չի կարողանում դուրս գալ, – ասաց Մոուլդին, որ արդեն դուրս էր թռել ֆուրգոնից:
– Ինչե՞ր ես ասում: Ինչպե՞ս թե չի կարող դուրս գալ:
– Դուրս գալ գուցե և կարող է, բայց կանգնել չի կարող: Ասում է, որ իր ոտքերը թուլացել են: Նեղություն չե՞ք քաշի՝ ինքներդ ցած դնեք նրան:
– Ես նրան այնպես ցած կգցեմ, որ երկար ժամանակ ինձ չի մոռանա:
Այս ասելով բարկացած կառապանը լապտերը ձեռքին արագ քայլեց դեպի ֆուրգոնը:
– Դուրս կորիր, ծույլ անպիտան, – գոռաց նա ինձ վրա:
Բայց այդ րոպեին նրա լապտերի լույսն ընկավ իմ երեսին, և նա իսկույն իր շեշտը փոխեց.
– Խեղճ տղա, – գոչեց նա: – Վաղո՞ւց է այսպես:
– Երեկ երեկոյից, – պատասխանեց Ռիփսթոնը, – և մենք չգիտեինք, որ նա այդպես վատ է:
– Իսկ որտե՞ղ է ապրում: Հարկավոր է տուն տանել նրան, – ասաց կառապանը:
Ես հիշեցի հայրիկիս բարկացած դեմքը, երբ վերջին անգամ նրան տեսա շուկայում՝ զամբյուղի ճեղքերի արանքից: Վախենում էի նրա մտրակից երբ առողջ էի, իսկ այժմ նրա մոտ վերադառնալն ինձ անհնարին էր թվում:
Ես ձևացրի, թե չեմ լսում և ոչինչ չպատասխանեցի:
– Իսկ դո՞ւք, երեխաներ, չգիտե՞ք, թե որտեղ Է ապրում նա, – դիմեց կառապանը իմ ընկերներին:
Նրանք շատ լավ գիտեին, թե որտեղ Է մեր տունը, բայց մենք երդվել էինք ոչ ոքի չհայտնել, թե որտեղ են մեր տները, և նրանք չմատնեցին ինձ:
– Նա ոչ մի տուն չունի, ապրում է այստեղ, – ասաց Մոուլդին:
– Հայր ու մայր էլ չունի, որբ է, – ավելացրեց Ռիփսթոնը:
– Թշվառ երեխա, – ասաց կառապանը: – Եթե այստեղ թողնենք, երևի մեռնի: Հարկավոր Է գոնե բանվորական տուն տանել: Կուզե՞ս բանվորական տուն գնալ, այ տղա:
Ինձ համար միևնույն էր, միայն թե մեր տուն չտանեին: Ես այնպես թույլ էի, որ խոսել չէի կարողանում: Կառապանի հարցին ես միայն գլխով դրական նշան արի: Բարի մարդը հոգատարությամբ ինձ փաթաթեց իր ձիու ծածկոցի մեջ և ձիու սանձը բռնելով՝ ֆուրգոնը դուրս բերեց Կամարի տակից: Ռիփսթոնը շարունակ քայլում էր ֆուրգոնի կողքով:
Մոուլդին, չնայած տենդախտից վախենալուն, չկարողացավ առանց հրաժեշտ տալու բաժանվել ինձանից: Ես լսեցի, որ նա ձեռքերով կառչում է ֆուրգոնի ետնամասին, և այն կողմը նայելով՝ տեսա նրա կեղտոտ երեսը: – Բարի ճանապարհ, Սմիթֆիլդ, – ասաց նա ինձ, ապա դարձավ կառապանին. – նրա վրա իմ բաճկոնն է. խնդրում եմ բանվորական տանը ասեք, որ լավ պահեն և եթե լավանա, տան իրեն: Դե, բարի ճանապարհ, սիրելի Սմիթ: Չտխրես:
Եվ նա անհետացավ:
Ռիփսթոնը մնաց ֆուրգոնի մեջ, մինչև որ մենք դուրս եկանք: Հետո նա ամուր սեղմեց իմ տաք ձեռքը, սիրալիր նայեց ինձ, ավելի լավ փաթաթեց ձիու ծածկոցի մեջ, ցատկեց ֆուրգոնի ետնամասի վրայով և, առանց մի խոսք ասելու, հեռացավ:
