Ես ետ փախա այն կողմը, որտեղից եկել էի և շուտով ընկա Սմիթֆիլդ, շուկայի այն կողմը, որտեղ անց էի կացրել օրվա մեծ մասը։ Ոչ ոք իմ հետևից չէր ընկել, և շուկան ավելի մութ էր ու լուռ, քան կես ժամ առաջ, երբ հեռացել էի այնտեղից: Այժմ արդեն ես գիտեի, մեր տուն վերադառնալն անմտություն է: Ջերրի Պեպի և նրա ընկերոջ միջև տեղի ունեցած խոսակցությունից հետո ես չէի կասկածում, որ և հայրս, և միսիս Բերկը սաստիկ բարկացած են ինձ վրա: Հայրս այնպես էր ուզում շուտ հաշիվս տեսնել, որ նույնիսկ մի ամբողջ շիլլինգ էր խոստացել ինձ բռնողին: Նրա համար մեծ գումար էր. մեկ շիլլինգով նա կարող էր երեք թաս գարեջուր գնել իր համար: Բայց եթե տուն չվերադառնամ, ապա ի՞նչ պիտի անեմ, որտե՞ղ պետք է քնեմ:
Մինչև այժմ ես միշտ քնել էի շատ թե քիչ հարմար անկողնում: Մի՞թե պիտի գիշերեմ հենց այնտեղ, որտեղ նստած եմ: Ասենք ինչո՞ւ չէ: Ես լավ ընթրել եմ, իսկ գիշերն այնքան էլ ցուրտ չէ: Մի գիշեր կարելի է քնել: Կծկվեմ այստեղ, անկյունում, և կքնեմ: Հիմա շուտ է լուսանում, և այն ժամանակ…
Այն ժամանակ… այո, ի՞նչ պիտի անեմ ես այն ժամանակ: Քնելուց առաջ մտածեմ, թե ինչ աշխատանքի կպչեմ, և վաղը առավոտվանից ինձ համար գործ փնտրեմ: էլ ի՞նչ աշխատանքի կարող եմ անցնել: Իհարկե հաչելու: Վաղը կգնամ մի որևէ շուկա, այնտեղ մի հարմար մանրավաճառ կգտնեմ և կառաջարկեմ իմ ծառայությունը: Բայց ի՞նչ կլինի, եթե իմ ձայնը բավականաչափ զիլ չլինի: հարկավոր է փորձել:
Դեռևս ուշ չէր. ընդամենը ժամը տասն էր, և ես քաշվեցի խոզի շարքի մեջտեղը, որպեսզի այնտեղ սկսեմ իմ փորձերը:
Ի՞նչ ծաղիկներ ու պտուղներ եմ վաճառելու ես: Ծաղիկներից ամենահավանականը դեղնաշուշանն է, հիմա դրանից շատ են առնում:
– Դեղնաշուշա՜ն… թարմ, բուրումնավետ դեղնաշուշա՜ն…
Իմ ձայնը ինձ բավական զիլ թվաց, բայց այն չէր, ինչ որ իսկական մանրավաճառներինն էր: հարկավոր է շուշանը ավելի շատ երկարացնել: Նորից փորձեմ:
Այսպես շատ ավելի լավ էր: Ես մի քառորդ ժամ ետ ու առաջ էի քայլում շուկայի մութ շարքում և դեղնաշուշան էի գոռում: Գոռում էի «հո-հո, հո-հո», պատկերացնելով, թե ծաղկի զամբյուղներ բարձած էշ եմ քշում և հարգանքով դիմում էի երևակայական տիրոջս՝ մնացորդի համար մանր փող խնդրելու: Դեղնաշուշան վաճառելը միանգամայն բավարար սովորելուց հետո ես սկսեցի ելակի վաճառքը: Պարզվեց, որ ելակ գոռալն ավելի դժվար է:
– Ելա՜կ, քաղցր, հյութալի ելա՜կ, ելա՜կ գնեցե՜ք, – գոռում էի ես զանազան ձայներով և ոչ մի կերպ հարմար տոն գտնել չէի կարողանում: Վերջապես, բազմաթիվ փորձերից հետո, կարծես թե բոլորովին լավ սովորեցի ելակ գոռալ: Հենց այդ ժամանակ նկատեցի, որ պահեստի անկյունում թաքնվել են երկու տղա: Իսկույն մտքովս անցավ, թե այդ Ջերրի Պիպը և իր հակառակորդն են, որոնք իրենց կռիվը վերջացնելուց հետո համաձայնել են միասին իմ դեմ գործել: Այն րոպեին, երբ ես շուռ եկա նրանց կողմը, նրանցից մեկը իր դարանից դուրս նետվեց և մազերիցս բռնեց:
– Քաղցր ելա՜կ, հյութալի ելա՜կ, – գոռաց նա՝ ծաղրելով ինձ և ամեն մի բառն ասելիս քաշելով մազերս: – Ի՞նչ ես գոռգոռում այստեղ: Ինչպե՞ս ես համարձակվում աղմկել շուկայում, երբ վաղուց պետք է պառկած լինես անկողնում: Հը՞:
Նա իր ձայնը նմանեցնում էր բարկացած ոստիկանի ձայնի: Թեև շատ ուժեղ էր քաշքշում մազերս, բայց երբ շուռ եկա նրա կողմը, ուրախություն զգացի, դա Ջերրի Պեպը չէր, ուրիշ տղա էր: Ուրեմն սրանք ինձ քարշ չեն տա տուն:
– Լսո՞ւմ ես, տղա, – շարունակեց իմ «ոստիկանը»: – Իսկույն գնա տուն, թե չէ քեզ ոստիկանատուն կտանեմ:
– Ինքներդ գնացեք տուն, – պատասխանեցի ես՝ դուրս պրծնելով նրա ձեռքից: – Ինչո՞ւ ինքներդ տուն չեք գնում: Ի՞նչ եք կպել ինձանից:
Մենք հենց տուն ենք գնում,- պատասխանեց մյուս տղան՝ ուրախ քրքջալով ընկերոջ արարքի վրա: – Մենք թատրոնում էինք, իսկ հիմա գնում ենք տուն:
Ապա դառնալով իր ընկերոջը ավելացրեց.
– Գնանք, իսկապես, Մոուլդի: Այսպես մենք մինչև կեսգիշեր Վեստմինստեր չենք հասնի:
Ես մի քանի անգամ հայրիկիս հետ եղել էի Քովնթգարդեն շուկայում և գիտեի, որ այդ շուկան գտնվում է կամ հենց Վեստմինստերում, կամ նրա մոտ, բայց ճանապարհը գտնել չէի կարող և որոշեցի այդ տղաներին հարցնել:
– Վեստմինստերի ո՞ր մասում եք ապրում, – հարցրի ես վերջին խոսքերն ասող տղային:
– Իհարկե՛ ամենալավ մասում, – պատասխանեց նա:
– Իսկ Քովնթգարդենը մոտի՞կ է ձեզանից:
– Մինչև Քովնթգարդեն թատրո՞նը, – հարցրեց Մոուլդին: – Ի՞նչ եք ասում, մեր կառքով երկու րոպեի ճանապարհ է, և ես ու Ռիփսթոնը միշտ այնտեղ օթյակ ենք վերցնում: ճիշտ չէ՞, Ռիփսթոն:
– Բավական է հիմարություններ դուրս տաս, – ընդհատեց նրան Ռիփսթոնը: – Մենք, ճիշտ է, Քովնթգարդեն շուկային էլ, թատրոնին էլ մոտիկ ենք ապրում: Ապրում ենք Դելֆիում: Իսկ դո՞ւ, այ տղա:
«Միևնույն չէ, թե որտեղ եմ ապրում, – մտածեցի ես: – Քովնթգարդենում ես նույնպիսի հարմար օթևան կգտնեմ ինձ համար, ինչպես և Սմիթֆիլդում: Եթե այս տղաների հետ գնամ այնտեղ, նրանք ինձ ցույց կտան ճանապարհը, և ես վաղը ժամանակին այնտեղ կլինեմ»:
– Գնանք, – ասացի ես, – արդեն ուշ է:
– Բայց դու ո՞ւր ես գնում, – զարմացած հարցրեց Մոուլդին:
– Ես գալիս եմ ձեզ հետ, – համարձակորեն պատասխանեցի ես:
– Բայց մենք գնում ենք Դելֆի:
– Ես էլ այնտեղ եմ գնում:
– Մի՞թե դու «Կամարներում» ես ապրում:
– Ի՞նչ «Կամարներ»: Դուք ասացիք՝ Դելֆիում:
– Դե հա. Դելֆի, թե Կամարներ՝ միևնույն է:
– Ախ, ես այդ չգիտեի: Եվ չէի էլ կարող իմանալ, չէ որ ես երբեք այնտեղ չեմ եղել:
– Երբեք չե՞ս եղել: Բայց դու ասացիր, որ այնտեղ ես ապրում:
– Չէ, ես ոչ մի տեղ չեմ ապրում, ես տուն չունեմ:
– Լավ, արդեն փչում ես, – գոչեց Մոուլդին: – Ամեն մարդ էլ տուն ունի: Իսկ որտե՞ղ էր քո հին տունը:
– Որտեղ է իմ տո՞ւնը: – Ես չէի ուզում այդ անծանոթ տղաներին պատմել իմ գլխով անցածը, բայց նրանք հարցեր էին թափում ինձ վրա, և ես այլևս չկարողացա թաքցնել նրանցից: Ասենք, կարծես նրանց պատմելը վտանգավոր էլ չէր: Նրանք, ինչպես երևում է, ապրում են ինքնագլուխ, և գուցե թե կօգնեն ինձ տեղավորվել և մի աշխատանք գտնել:
– Դուք խոստանո՞ւմ եք, որ ինձ չեք մատնի, եթե ամեն հնչ պատմեմ, – հարցրի ես:
Նրանք հանդիսավոր կերպով ինձ վստահեցրին, որ այդպիսի ստորության ընդունակ չեն:
– Դե ուրեմն լսեցեք. ես ապրում էի տանը, հորս հետ: Մինչև այսօրվա գիշերը այնտեղ էլ քնում էի:
– Եվ փախե՞լ ես ու չե՞ս ուզում տուն գնալ:
– Ես երբեք չեմ վերադառնա: Վերադառնալ չի կարելի, – համոզված պատասխանեցի ես:
– Հասկանում եմ, – ասաց Մոուլդին: – Դու ի՞նչ ես թռցրել այնտեղից:
– Ինչպե՞ս թե թռցրել:
– Այնպես, էլի, գողացել: Քեզ բռնեցի՞ն, թե՞ կարողացար հաջողությամբ ծլկել:
– Ինչպե՞ս թե բռնեցին: Ես ոչինչ չեմ գողացել: Պարզապես փախել եմ, որովհետև ինձ այնտեղ ծեծում էին:
Տղաները թերահավատությամբ իրար նայեցին:
– Եվ մի՞թե, իսկապես, միայն նրա համար ես փախել, որ քեզ ծեծում էին, – հարցրեց Ռիփսթոնը:
– Միայն դրա համար: Եթե ձեզ էլ այնպիսի ծեծ տային, չէիք ասի «միայն»:
– Իսկ քեզ այնտեղ ճաշ և զանազան ուրիշ բաներ տալի՞ս էին:
– Տալիս էին:
– Եվ դու ունեիր իսկական անկողին՝ սավանով, վերմակով, բարձով:
– Իհարկե:
– Սրան տես. դեռ ասում է «իհարկե», – գոչեց Ռիփսթոնը: – Եվ մի՞թե կարծում ես մենք կհավատանք, որ թողել ես այդ բոլորը՝ և՛ ուտելիքը, և՛ անկողինը, և տանից փախել ես միայն նրա համար, որ քեզ ծեծում էին: Դու պարզապես ստախոս ես:
– Կամ թե դարմանագլուխ հիմար, – վճռական վրա բերեց Մոուլդին:
– Չեք հավատում, մի հավատացեք, – ասացի ես: – Միայն թե ես ճշմարտությունն ասացի:
– Ինչ կա որ, գուցե և այդպես է, – ասաց Ռիփսթոնը: – Աշխարհում զարմանալի բաներ լինում են: Միայն, այ թե ինչ կասեմ ես քեզ, այ տղա. ով որ տնից և լավ ուտելիքներից փախչում է միայն նրա համար, որ իրեն ծեծում են, նրան արժե թողնել անտուն ու անուտելիք, մինչև որ սովորի գնահատել դրանք:
– Թող որևէ մեկը առավոտվանից մինչև երեկո ծեծեր ինձ, – վրա բերեց Մոուլդին, – միայն թե ինձ մի կանոնավոր տուն տար:
– Օ՜, սրա համար դա ձեռնտու չէր լինի, Մոուլդի, – ծիծաղելով պատասխանեց նրա ընկերը: – Ո՛չ, ես չեմ հավատում, որ այս տղան ծեծից է փախել: Նա երևի որևէ մեկից բան է գողացել կամ վառել, բայց չի ուզում խոստովանել. վախենում է, թե կմատնենք: Եվ հասկանալի է, քանի որ մեզ չի ճանաչում:
Այսպես զրուցելով մենք շատ արագ առաջ էինք գնում: Ի դեպ, հաճախ ստիպված էինք լինում կանգ առնել, որովհետև Մոուլդիի մեծ-մեծ կոշիկները հաճախ դուրս էին ընկնում նրա ոտքերից: Մենք անցնում էինք այնպիսի մութ և ծուռումուռ փողոցներով, որպիսիք կյանքումս չէի տեսել: Նույնիսկ ցերեկը այդ մռայլ ու նեղ փողոցներով անցնելը հաճելի բան չէր լինի: Իսկ այժմ գիշեր էր, խավար գիշեր, և ես զգում էի, որ յուրաքանչյուր քայլը ինձ հեռացնում է տանից: Տանը իմ կյանքը շատ դառն էր, բայց և այնպես, իմ ուղեկիցների ասածներից դատելով, ես հիմար էի, որ լքել էի մեր տունը: Ես սկսում էի զղջալ, և աչքերս լցվում էին արցունքով: Մենք շարունակ առաջ էինք գնում և վերջապես ընկանք գազե լապ-տերներով լուսավորված մի լայն փողոց:
