Միսիս Բերկի հետ հորս ամուսնանալուց հետո իմ կյանքն առաջվանից էլ ավելի վատացավ:
Մինչ այդ միսիս Բերկը գիշերը երեխային տանում էր իր մոտ, և ես գոնե հանգիստ քնել կարող էի: Բայց այժմ խորթ մայրս ու հայրս որոշեցին, որ Պոլլին պետք է քնի ինձ հետ մի մահճակալի վրա: եթե նա գիշերները քներ, այդ կարգադրությունն ինձ չէր վշտացնի: Միսիս Բերկի սենյակում դրված մահճակալը մեր երկուսիս համար բավական մեծ էր, և ես իմ փոքրիկ քրոջը այնպես էի սիրում, որ ինձ համար նույնիսկ հաճելի էր նրա հետ քնելը: Բայց բանն այն է, որ Պոլլին շատ քիչ էր քնում: Կարծեմ նրա ատամները դուրս էին գալիս և դրանից էլ նա այնքան անհանգիստ էր: Նրան իմ անկողնում պառկեցնում էին վաղ երեկոյան, երբ ես պառկում էի քնելու, ամեն կերպ աշխատում էի չարթնացնել նրան: Եթե այդ ինձ հաջողվում էր, ես կարող էի երեք-չորս ժամ հանգիստ քնել: Բայց գիշերվա ժամը երկուսին նա անպայման արթնանում էր և սկսում ամենայն ուժով գոռալ: Ոչ մի բանով նրան հանգստացնել չէր լինում, անպայման հարկավոր էր ուտելու և խմելու բան տալ: Մեր անկողնի մոտ միշտ մի կտոր հաց ու յուղ էին դնում և մի թաս ջրախառն կաթ: Պոլլին լուռ էր լինում, քանի դեռ ուտում էր, բայց գիշերները զարմանալի ախորժակ էր ունենում և բոլոր պաշարներն շտապ ոչնչացնելուց հետո նորից սկսում էր գոռալ: Ոչ մի գուրգուրանք, ոչ մի երգ, ոչ մի օրոր չէր հանգստացնում նրան:
– Մամա, մամա, մամա, – գոռում է նա այնպես բարձր, որ նույնիսկ փողոցի մյուս ծայրում լսվում էր:
Ես լարում էի բոլոր ուժերս, որպեսզի հանգստացնեմ նրան:
– Պոլլի, չե՞ս ուզում Ջիմմիի հետ զբոսանքի գնալ, – հարցնում էի ես, և երբեմն, մանավանդ լուսնյակ պարզ գիշերներին, նա համաձայնում էր: Մենք, իհարկե, իսկապես զբոսանքի գնալ չէինք կարող, բայց Պոլլին այդ չէր հասկանում: Հագնվում էինք, որպես թե պատրաստվում ենք փողոց դուրս գալու: Ես Նրա գլխին էի դնում միսիս Բերկի սև շղարշե գլխարկը և ուսերին էի գցում իմ բաճկոնը: Զբոսանքի իմ հագուստը լինում էր հայրիկիս մուշտակե հին գդակը, որը պահված էր լինում մեր ներքնակի տակ: Երբ հագնվում էինք, ես ձայնս նմանեցնելով միսիս Բերկհ ձայնին՝ ասում էի.
– Ջիմմի, գբոսանքի տար Պոլլիին, ցույց տուր նրան շաքարեղենի խանութը:
Ապա պատասխանում էի իմ ձայնով.
– Մենք պատրաստ ենք, հիմա կգնանք:
Հետո գնում էինք զբոսանքի, բայց ոչ մի կերպ դուռը գտնել չէինք կարողանում: Հենց գլխավոր գաղտնիքն էլ այդ էր: Մենք պետք է դուրս գայինք փողոց, որպեսզի շաքարեղեն գնենք, բայց դռանը հասնել չէինք կարողանում: Այս գործում Պոլլիի գլխին դրած մեծ գլխարկը լավ էր օգնում ինձ: Հաճախ մի կես ժամ այսպես իմ գրկին զբոսնելով՝ Պոլլին քնում էր, և ես զգուշությամբ նրան դնում էի անկողին: Պատահում էր, և դա ամենից վատն էր, որ նա բոլորովին չէր ցանկանում զբոսանքի գնալ: Իզուր էի ես նրան շաքարեղեն խոստանում, իզուր էի հաչում շան նման, մլավում կատվի պես, նմանվում էշի կամ կատաղած ցուլի. Նա ոչինչ չէր լսում, ոչ մի բանի չէր նայում և բարձր գոռալով պահանջում էր «յուղած»: «Յուղած» ասելով նա հասկանում էր յուղ քսած հաց, և իմ բոլոր հորդորանքներին նա գոռալով պատասխանում էր այդ նույն բառով: Պատի ետևում թխկոց էր լսվում, իմ խորթ մայրն էր փայտով հատակը ծեծում:
– Այդ ի՞նչ ես անում խեղճ երեխային, չար տղա:
– Նա «յուղած» է ուզում:
– Դե ինչ կա, չես կարո՞ղ վեր կենալ ու տալ, ծույլ անպիտան:
– Ախր ի՞նչ տամ, Նա ամբողջը կերել է:
– Ինչպես թե կերել է: Ա՛խ դու, ստախոս: Երևի նորից քո զզվելի գործն ես արել, ինքդ կերել ես խեղճ երեխայի բաժինը: Իսկույն հանգստացրու նրան, համբերությունից մի հանիր ինձ, թե չէ վատ կլինի:
Ես գիտեի, որ իսկապես իմ բանը շատ վատ կլինի, և սկսում էի արցունքն աչքերիս Պոլլիին խնդրել, որ լռի: Բայց որտե՜ղ: «Մայրիկի» ձայնը լսելով նա սկսում էր ավելի բարձր գոռալ: Սարսափից դողալով ես հարևան սենյակում լսում էի քայլեր, դռան բռնակի ճռինչ, և ահա զայրացած խորթ մայրս շապկանց ու գիշերային թասակը գլխին՝ ներս էր ընկնում: Առանց մի խոսք ասելու նա հարձակվում էր ինձ վրա և սկսում անողոքաբար ծեծել, խփել մերկ մարմնիս: Նա իմ գլուխը սեղմում էր բարձին ու այնպես ճզմում, որ ես նույնիսկ գոռալ չէի կարողանում:
Հայրիկս չգիտեր, թե նա ինչ էր անում ինձ հետ, որովհետև շարունակ բարձրաձայն գոռում էր, թե ինձ կծեծի, եթե ես մի անգամ էլ երեխայի բաժինն ուտեմ:
– Ի՞նչ ես դատարկ-դատարկ վախեցնում նրան, – մյուս սենյակից գոռում էր հայրս: – Լավ կլինի, որ դու մի լավ դաս տաս այդ անպիտան շատակերին, թե չէ նա քեզ բանի տեղ չի դնում:
– Եվ իսկապես, իմ համբերությունն էլ շուտով կսպառվի, – ասում էր խորթ մայրս: – Խելքդ գլուխդ հավաքիր, անպիտան:
Հետո վերադառնում էր մյուս սենյակը և հորս ասում.
– Ավելի լավ է առանց ծեծի խրատել, Ջիմ: Երեխային ծեծելով ուղղել չի լինի:
Զարմանալի է, որ ինձ ծեծելուց հետո Պոլլին սովորաբար կծկվում էր անկողնում և քնում, կարծես ոչինչ էլ չէր եղել: Դրա համար էլ հայրս կարծում էր թե իսկապես, երբ ես ուզենամ, կարող եմ հանգստացնել նրան: Մի անգամ ես չհամբերեցի և սկսեցի խորթ մորիցս գանգատվել:
– Ես քեզ բոլորովին չեմ խղճում, – պատասխանեց հայրս: – Քեզ պես կամակոր անպիտանին հարկավոր է ավելի խիստ դաս տալ:
– Դե լավ, – ասացի ես, – շատ չի ձեռքերը հանգստացնի ինձ վրա. կմեծանամ, նրան ցույց կտամ:
Հայրս նայեց ինձ և ծիծաղեց:
– Եթե ես մեծ լինեի, – շարունակեցի ես խրախուսված նրա ծիծաղից, – նրա քիթը կջարդեի, ոտքերը կկոտրեի, ես ատում եմ նրան:
– Բավական է հիմարություններ դուրս տաս, – ընդհատեց ինձ հայրս:
– Նա ամեն ինչ սուտ է ասում ձեզ: Ես ոչ մի ազատ րոպե չունեմ, ես պետք է ամբողջ օրը Պոլլիի հետ քարշ գամ:
– Ի՞նչ մեծ բան է երեխային նայելը: Ուրիշ տղաները քո հասակին արդեն կարողանում են փող վաստակել:
– Ես էլ կուզեի աշխատել, հայրիկ:
– Կուզեի աշխատել… Աշխատանքը պետք է գտնել, նա ինքը մարդկանց մոտ չի գալիս: Ա՛յ, առավոտները ժամը չորսին, երբ շուկա եմ գնում, դու դեռ քնած ես լինում, իսկ ես ճանապարհին հանդիպում եմ քեզանից էլ երկու անգամ փոքր երեխաների: Վաստակում են իրենց համար մեկ-երկու պեննի ուտում են, իսկ թե չեն վաստակում՝ նստում են քաղցած:
– Ես էլ կարգին շոր չունեմ, ոչ գուլպա ունեմ, ոչ կոշիկ, հայրիկ: Ես ինչպե՞ս գնամ աշխատանք գտնելու:
– Ախ դու, հիմար տղա: Կարծում ես, թե աշխատանքի համար շքեղ հագուստ է հարկավոր: Ա՛յ, այն տղաները, որոնց մասին ես խոսում եմ մի-մի վերնաշապիկ ունեն հագներին, բայց ուրիշներից վատ չեն աշխատում. ձուկ են տանում, կարտոֆիլով լի զամբյուղներ են տանում, ապրանք բարձած սայլակներ կամ նավակներ են պահպանում: Իսկ դու ուզում ես աշխատանքի գնալ սպիտակ վերնաշապիկով ու լաքե ձեռնոցներով: Ի՜նչ տիպն ես:
Հայրս արհամարհանքով շուռ եկավ ու գնաց:
Հորս հետ այս խոսակցությունը տեղի ունեցավ նրա ամուսնությունից կես տարի հետո: Օր օրի վրա միսիս Բերկն ավելի ու ավելի էր տանջում ինձ: Իմ դրությունը շատ ավելի վատացավ, երբ հայրս մի անգամ միսիս Բերկին հարբած գտավ ու ծեծեց: Ես հաճախ օրերով սոված կմնայի, եթե ինձ չօգներ պառավ լվացարարուհի միսիս Ուինքշիփը: Միսիս Ուինքշիփը վաղուց էր ճանաչում իմ մայրիկին և միշտ գովում էր նրան. «Քո մայրը շատ լավն էր քո հոր համար, իսկ հայրդ շատ լավն է այդ չարասիրտ ու խորամանկ Բերկի համար», – ասում էր նա: Սովորաբար ես իմ բոլոր վշտերը պատմում էի միսիս Ուինքշիփին: Նա ինձ կանչում էր իրենց խոհանոցը և կերակրում իր ճաշի մնացորդներով: Երբեմն նա Պոլլիին վերցնում էր իր մոտ և պահում, որ ես մի քիչ խաղալու ժամանակ ունենամ: Մի օր ես միսիս Ուինքշիփին հարցրի, թե ինչ բան է «հաչողը»: Նա ինձ բացատրեց, որ այդպես է կոչվում այն տղան, որին մանրավաճառը վարձում է, որ ապրանք բարձած սայլակը քաշի և դրան հսկի, երբ տերը շուկայում զանազան բաներ է գնում, իսկ հետո էլ, երբ գնում են փողոցներում ապրանքը վաճառելու, իր տիրոջն օգնի գովաբանել ապրանքը:
– Իսկ ձեր տեսած «հաչողներից» ամենափոքրը ինչպիսի՞ն է եղել, – հետաքրքրվեցի ես։
– Ինչպիսի՞ն: Ես տեսել եմ այնպիսիներին, որոնք քո ուսերին կգան: Հասակն այստեղ կարևորը չէ: Գլխավորը զիլ ձայն ունենալն է:
Միսիս Ուինքշիփը երկար բացատրեց, թե առևտրականի համար որքան մեծ նշանակություն ունի բարձր ու դուրեկան ձայնով իր ապրանքները գովաբանելը: Նա ասաց, որ ամեն մի ապրանք պետք է գովել հատուկ ձայնով:
Դրանից հետո ինձ սկսեց տանջել այն հարցը, թե ունեմ երաժշտական ձայն: Իմ խորթ մայրը լավ երգչուհի էր համարվում, ես նրանից մի քանի երգ էի սովորել և հաճախ երգում էի, իմ կարծիքով, բոլորովին ճիշտ: Բայց ով գիտե, գուցե իմ ձայնը երգի համար լավ է, բայց ձուկ կամ որևէ միրգ գովաբանելու համար բոլորովին անպետք կլինի: Ես ուզում էի, ինչ գնով էլ լինի, ազատվել խորթ մորս ծեծից, բայց դրա համար բացի «հաչող» դառնալուց ուրիշ ոչ մի միջոց հնարել չէի կարողանում: Մի քանի անգամ փորձեցի գոռալ՝ ձայնս նմանեցնելով այս կամ այն մանրավաճառին, բայց չէի կարողանում որոշել, թե լավ եմ գոռում ես:
Մի անգամ Պոլլիին գրկած նստել էի մեր սանդուղքի վրա և այնպես մտքի մեջ ընկա, որ երեխան դուրս պրծավ ձեռքիցս և ճչալով գլորվեց աստիճաններով: Միսիս Բերկը լսեց նրա ճիչը և կայծակի արագությամբ հարձակվեց ինձ վրա: Առանց իմ բացատրությունները լսելու, նույնիսկ առանց երեխային վերցնելու, նա մազերիցս բռնեց և մի քանի անգամ գլուխս խփեց պատին: Նա ուզեց ականջս բռնել, բայց ես խույս տվի, և նրա եղունգները այտիս քսվելով՝ արյունոտեցին երեսս: Հետո նա սկսեց ինձ ծեծել բռունցքներով ու քիթս սեղմել մատերի արանքում: Ցավը ինձ կատաղության հասցրեց: Ես նրա մատը կծեցի և ձեռքից դուրս պրծա: Նա ցավից աղաղակեց և ինձ բաց թողեց: Օգտվելով դրանից՝ ես հեռացա նրանից և որքան ուժ ունեի՝ սկսեցի փախչել մեր փողոցով:
Գլուխ 7. ԵՐԵԿՈՆ ՍՄԻԹՖԻԼԴԻ ՇՈՒԿԱՅՈՒՄ: ԻՆՁ ԼՈՒՐՋ ՎՏԱՆԳ է ՍՊԱՌՆՈՒՄ
