– Համեցեք, միստր Բալիզետ, – ասաց միսիս Բերկը ամենափաղաքշական ու բարի ձայնով:
Հայրիկս երեք-չորս քայլ արեց սենյակում, զարմացած նայեց շուրջը: Երևում էր, որ նա մի քիչ ավելի է խմել, քան հարկավոր էր: Նրա գլխարկը թեքված էր մի կողքի վրա: Մի ձեռքում փայտի մի կապոց ուներ, մյուսում՝ ձուկ:
– Դուք ավելի շուտ եք տուն եկել, քան մենք սպասում էինք դրա համար էլ ինձ գտաք ձեր սենյակում աշխատելիս… Ներեցեք, խնդրում եմ, ես հիմա կգնամ:
Այս ասելով, միսիս Բերկը վեր կացավ, պատի կողմը հրեց այն աթոռը, որի վրա դրված էին պատրաստի պարկերը և կանգնեց սենյակի մեջտեղը բարի, սիրալիր, չավարտած աշխատանքը ձեռքին:
Հայրիկս զարմացած էր: Նա զարմանքով նայում էր մերթ վառարանին դրված յուղամանին, մերթ տապակած հացին ու թեյի սպասքին: Վերջապես նստեց աթոռին և գլուխը կախեց: Փայտերը գլորվեցին սենյակում, և ձկները ձեռքից սահելով ընկան հատակին:
– Դուք երևի այնքան էլ առողջ չեք, Ջեմս Բալիզետ, – քնքուշ հոգատարությամբ ասաց միսիս Բերկը: – Այսօրվա հուզումները ընկճել են ձեզ, խեղճ մարդ:
– Ոչ, ոչ, այդպես չէ…
– Ինչպե՞ս թե այդպես չէ: Իհարկե այդպես է: Դուք ինձանից մի քաշվեք. չէ՞ որ ես ինքս էլ այդ ամենը ապրել եմ և գիտեմ, թե ինչ պետք է զգաք դուք:
– Ոչ, դուք չգիտեք, – պնդեց հայրս: – Ես գալիս էի այստեղ ու մտածում, դեհ, այժմ ամեն ինչ վերջացավ, այլևս դու մի տաքուկ անկյուն չես ունենա վառարանի մոտ, այլևս պատրաստի ընթրիք չի լինի: Եթե ուզենաս մի որևէ բան ուտել, գնիր և’ փայտ, և’ ամեն բան: Եվ ահա, տեսեք, ես գնել եմ:
Հայրիկս բաճկոնի գրպանից հանեց մի ապակե ամանով մանանեխ, դրեց սեղանին և լաց եղավ:
– Բավական է, Ջեմս Բալիզետ, – գոչեց միսիս Բերկը: – Դուք բարի մարդ եք, հո չէիք կարող մոռանալ, որ այս տանը ապրում է նույնպիսի մի միայնակ անբախտ արարած, ինչպիսին դուք եք: էս հո չէի կարող անտեր թողնել երկու անօգնական որբերին:
– Ահա հենց ես էլ շարունակ դրա մասին եմ մտածում, – ողբագին ձայնով շարունակեց հայրս: – Գալիս եմ տուն և ի՞նչ եմ տեսնում: Տեսնում եմ, որ ամեն ինչ այնպես լավ է, կարծես ոչինչ էլ չի պատահել… դեռ ավելի լավ է:
Եվ սկսեց սաստիկ լալ:
– Ես չէի ուզում այդպես վշտացնել ձեզ, միստր Բալիզետ, – տխուր ձայնով ասաց միսիս Բերկը, – ճիշտ որ, չէի ուզում… Ներեցեք ինձ, խնդրում եմ:
– Ոչ, ոչ, ես շատ լավ գիտեմ, որ դուք չեք ցանկացել ինձ վշտացնել – գոչեց հայրս: – Դուք ոսկի սիրտ ունեք, ես միշտ այդպես եմ մտածել, իսկ այժմ համոզվեցի դրանում:
– Որևէ բան չէի՞ք հրամայի, միստր Բալիզետ, – խոնարհ ձայնով հարցրեց միսիս Բերկը: – Թեյ չլցնե՞մ ձեզ համար: Չէի՞ք ցանկանա գնամ իմ սենյակը և ձեզ համար մի կտոր ձուկ տապակեմ:
– Ոչ, շնորհակալ եմ, – դեռևս տխուր ձայնով խոսեց հայրս: – Ես ուտել չեմ ուզում:
– Լավ, եթե ձեզ որևէ բան հարկավոր լինի, ձայն տվեք ինձ, – ասաց միսիս Բերկը՝ ուղղվելով դեպի իր սենյակը:
– Դուք գնում եք, որովհետև տանը գո՞րծ ունեք, – հարցրեց հայրս:
– Ես գնում եմ, որպեսզի ձեզ չանհանգստացնեմ: Դե ուրեմն մինչև վերջ տարեք ձեր ողորմածությունը, մնացեք մեզ մոտ թեյ խմելու:
Միսիս Բերկը զիջեց հայրիկիս ցանկությանը և իր համար աթոռ մոտեցրեց սեղանին:
– Դուք քաղցր թեյ սիրում եք, Ջեմս, այսքանը շատ չի՞ լինի:
– Ինձ համար մի անհանգստացեք, խնդրում եմ, լցրեք ձեզ համար. – քաղաքավարությամբ պատասխանեց հայրս:
– Տե՛ր աստված, սա ինչ անհանգստություն Է որ…
Միսիս Բերկը թասի մեջ մի կտոր շաքար գցեց, խառնեց, թեյի համը տեսավ, հետո Էլի շաքար ավելացրեց և թասը մեկնեց հայրիկիս:
Հայրս շնորհակալությամբ նայեց նրան և ձեռքը մեկնեց տապակած հացին:
– Ա՛խ, ի՞նչ եք անում, – գոչեց միսիս Բերկը հորս ձեռքից վերցնելով նրա վերցրած պատառը. – վերևի շերտը մի վերցրեք, դա տապակվել է մի ժամից ավելի և ամբողջապես այրվել է. թույլ տվեք ես ձեզ համար ավելի փափուկ և ավելի յուղալի պատառ ընտրեմ:
– Մենք բոլորովին երես կառնենք, Ջիմմի, եթե մեզ այսպես հյուրասիրելու լինեն, – ասաց ինձ հայրս՝ կծելով իրեն տված պատառը:
– Աթոռդ մի քիչ հետ քաշի, Ջիմմի, – ասաց միսիս Բերկը, – կրակի առաջը մի կտրի… թող հայրիկի տեղն ավելի տաք լինի:
– Իմ տեղը լավ է, շնորհակալ եմ, – ասաց հայրս: – Ճիշտն ասած՝ ավելի լավ կլիներ, եթե կրակն այսքան չտաքացներ իմ ոտքերը, թե չէ նոր կոշիկներս նեղ են և տաքից ավելի շատ են սեղմում: Լավ կլիներ հանեի:
– Դե դա ինչ բան է որ: Ջիմմի, ինչու չես ծառայում հայրիկիդ: Հանիր նրա կոշիկները և բեր մաշիկները:
– Մաշիկներ, – ծիծաղելով գոչեց հայրս: – Ի՞նչ մաշիկներ: Դուք իմ մասին այնպես եք խոսում, որ կարծես ես մի ինչ-որ աղա լինեմ:
– Մի՞թե դուք մաշիկ չեք հագնում, – հարցրեց միսիս Բերկը այնպիսի զարմանքով, որ կարծես հայրս նրան ասաց, թե իր ունեցածը ոտքեր չեն, այլ անիվներ:
– Կյանքումս երբեք մաշիկ չեմ հագել: Ինձ պես կոշտ ու կոպիտ մարդուն ի՜նչ կսազի մաշիկներով զարդարվել:
– Բայց ինչպես կարելի է առանց մաշիկի: Դուք ուղղակի զարմացնում եք ինձ, Ջեմս: Իհարկե, դուք կոպիտ, ծանր գործով եք զբաղվում, դուք ազնիվ աշխատանքով եք վաստակում ձեր հացը, բայց դա ոչինչ չի նշանակի: Ամեն մարդ իր տանը թագավոր է, և ամեն մի բարի կին պետք է իր ամուսնուն նայի որպես իր տիրոջ: Հայրիկի կոշիկները հանիր, Ջիմմի: Մենք հիմա նրա ոտքերը կհանգստացնենք:
Երբ ես հայրիկիս ոտքերից նրա ծանր կոշիկներն էի քաշում, միսիս Բերկը գնաց իր սենյակը և մի րոպեից վերադարձավ՝ բերելով նուրբ կաշվից կարված, փափուկ աստառով մի զույգ հիանալի մաշիկ:
– Սրանք իմ հանգուցյալ բարի ամուսնու մաշիկներն են, աստված նրա հոգին լուսավորի, – ասաց միսիս Բերկը: – Ներեցեք, որ ես այդպիսի հնոտին առաջարկում եմ ձեզ, միստր Բալիզետ:
Նա մաշիկները վառարանի առաջ տաքացրեց և ապա հագցրեց հայրիկիս ոտքերին:
– Տես ինչ լավն են: Ոտքերս կարծես թավիշի մեջ լինեն, – հիացմունքով նկատեց հայրս: – Երևի այսպիսի մաշիկները թանկ արժեն: Միթե դուք սրանք գնել եք ձեր ամուսնու վաստակած փողով:
– Ո՜չ, ի՞նչ եք ասում, դա շատ դժվար կլիներ, – ծիծաղեց Միսիս Բերկը: – Ես դրանք գնել եմ իմ սեփական վաստակով՝ օրական մեկ-երկու պեննի ետ գցելով:
– Մի՛թե կարող է այդպիսի բան լինել, – գոչեց հայրս զարմանքով նայելով միսիս Բերկին:
– Ինչու չէ՛։ Ամուսինս առավոտից մինչև երեկո աշխատում էր ինձ համար, ուրեմն հարկավոր էր, որ ես էլ նրա համար մի քիչ չարչարվեմ։ Հայրս ոչինչ չպատասխանեց: Նա ակնապիշ նայում էր միսիս Բերկին, կարծես զարմանում էր:
– Ջիմմի, – ասաց նա մի քանի րոպե լռությունից հետո: – Այժմ մենք լավ ենք, հարկավոր է այնպես անել, որ միշտ էլ այսպես լինի: Հիշո՞ւմ ես, թե այն երեկո բժիշկն ինչ ասաց քեզ: Բարի տղա եղիր, լսիր միսիս Բերկին:
– Նա ինձ չասաց, որ պետք է լսեմ միսիս Բերկին, – առարկեցի ես: – Նա ասում էր…
– Բանն այն չէ, թե նա ինչ էր ասում: Դու պետք է լսես, թե ես ինչ եմ ասում և չհամարձակվես դատողություններ անել, – ընդհատեց ինձ հայրս հոնքերը կիտելով:
– Ախ, դե նա առանց այդ էլ հնազանդ երեխա է, – միջամտեց միսիս Բերկը: – Հաց կեր, հոգյակս, – ավելացրեց նա և ինձ մեկնեց մի կտոր տապակած հաց:
Ես ստիպված էի ուտել, որովհետև նա աչքերը հառել էր ինձ վրա:
– Իսկ դուք ինչ շատ գործ եք ունեցել, – նկատեց հայրս: – Դուք և՛ երեխաներին եք պահել, և սենյակն եք մաքրել:
– է՜, ինչ եք ասում, ինչ աշխատանք: Դա միայն բավականություն է: Ինքներդ դատեցեք, թե շատ եմ չարչարվել ես: Տեսեք, թե այսօր երեկոյան ինչպիսի պարկեր եմ կարել՝ հատը չորսուկես պեննիով:
-Ինչպե՞ս, դուք այստեղ ամեն ինչ մաքրել եք և դեռ այդ բոլոր պարկերն էլ կարե՞լ, – գոչեց հայրս հաշվելով պարկերը: – Դուք վաստակել եք 18 պեննի, խնամել եք երկու երեխաներին և սենյակը մաքրել, այդ ամենը մի երեկոյի ընթացքում: Դուք չտեսնված կին եք:
– Ես ամենևին չեմ էլ շտապել: Աշխատանքը ինձ չի կարող վախեցնել, միստր Բալիզետ:
Նա ճիշտ չէր ասում: Ես շատ լավ էի հիշում, որ երեք արդեն բոլորովին պատրաստ պարկերը իր սենյակից բերեց: Կարծելով, որ նա ուղղակի սխալվել է, ես բերանս բաց արի, որպեսզի նրա սխալն ուղղեմ, բայց նա գլուխն օրորեց և հոնքերը կիտեց: Ասենք, ես նրանից չէի վախենում: Նա չէր համարձակվի հորս մոտ ծեծել ինձ, իսկ ես ուզում էի նրանից վրեժ առնել, որ ինձ նախատել էր և ստիպել, որ մոմը բռնեմ իր համար:
– Ի՜նչ սարսափելի հնարողն եք դուք, միսիս Բերկ, – ասացի ես՝ մոտենալով հորս:
Նա ինձ նայեց այնպիսի չարությամբ, որ նույնիսկ աչքը շլեց:
– Այդ ինչպե՞ս, – հարցրեց հայրս՝ հանկարծ շուռ գալով իմ կողմը:
– Նա փչան է, – անվեհեր ասացի ես:
– Այդ ո՞վ է «նան», ում ես դու «նա» անվանում, կոպիտ տղա, ինչ իրավունքով դու միսիս Բերկին փչան ես անվանում:
Ես Նկատեցի, որ Նա վերցրեց կաշվե գոտին և թափ տվեց:
– Ա՜խ, ի՞նչ եք անում, Ջեմս: Մի բարկացեք նրա վրա, – նորից ինձ պաշտպան կանգնեց միսիս Բերկը: – Նա այդ ասաց առանց վատ մտքի: Պարզապես նա հիշեց, թե ես ինչպիսի հեքիաթներ էի պատմում իրեն, որպեսզի մինչև ձեր գալը չքնի: Եվ դրա համար էլ ինձ փչան անվանեց:
– Ա՜, այ թե ինչ: Իսկ ես կարծում էի այս հիմարը պարկերի մասին է ասում, թե ձեր հաշիվը ճիշտ չէ, դա ոչ իմ գործն է, ոչ էլ նրա:
– Ճշմարտությունը բոլորի գործն է, Ջեմս, – առարկեց միսիս Բերկը:
Հետո նա դարձավ ինձ և աչքով անելով՝ ասաց.
– Տես, Ջիմմի, աղավնյակս, այստեղ չորս պարկ կա: Ասա հայրիկին, քանի հատ կարեցի ես, երբ դու այդտեղ նստած նայում էիր ինձ:
Ի՞նչ պիտի անեի: Երևում էր, որ հայրս նրան ավելի էր հավատում, քան ինձ: Ես երբեք նրա գոտու համը չէի տեսել, բայց տեսել էի, թե այդ նույն գոտիով ինչպիսի ծանր հարվածներ էր տալիս հանգուցյալ մորս:
– Չորս, – պատասխանեցի ես:
– Դե իհարկե, – հանգիստ ասաց միսիս Բերկը, – ինչ որ ճիշտ է, ճիշտ է:
Եվ ինձ մի մեծ կտոր շաքար տվեց:
Դա իմ առաջին սուտն էր, և այդ սուտը շատ տխուր վախճանի հասցրեց: Այն միտքը, որ միսիս Բերկը մի երեկոյի ընթացքում կարող է 18 պեննի վաստակել, ուժեղ տպավորություն գործեց հայրիկիս վրա, և այդպիսով ես մասնակից եղա այդ կնոջ ստոր խարդախությանը:
Իմ փոքրիկ քրոջ ճիչը վերջ դրեց պարկերի մասին սկսված խոսակցությանը: Միսիս Բերկը երեխային գիրկն առավ և սկսեց կերակրել հիանալի յուղամանից, համբուրել և ամենաքնքուշ անունները տալ նրան: Հայրիկս գորովանքով էր նայում այդ փաղաքշանքներին, բայց քունը հաղթեց նրան, և նա շուտով սկսեց ննջել իր աթոռին: Քրոջս կերակրելուց հետո մեր հարևանուհին նրան տարավ իր սենյակը, ապա վերադարձավ մեզ մոտ և սկսեց թեյի բաժակները հավաքել: Բաժակների զնգոցը հորս արթնացրեց:
– Դուք սովորաբար ո՞ր ժամին եք վեր կենում, միստր Բալիզետ, – հարցրեց միսիս Բերկը՝ տեսնելով, որ հայրիկս աչքերը բացեց: – Ես կուզենայի ձեզ համար թեյ պատրաստել:
– Թե՞յ: Դատարկ բան: Ես կարող եմ շուկայում էլ նախաճաշել:
– Այդ ինչո՞ւ որ: Ավելի լավ չէ՞ մի պատառ հաց ուտել տանը, քան թե շուկայում, հրմշտոցի մեջ:
– Լավը իհարկե լավ է: Բայց բանն այն է, որ ես տանից գնում եմ ժամը հինգին: Դա խիստ վաղ է, – առարկեց հայրս:
– Ի՞նչ անենք, որ վաղ է: Այժմ դուք միայնակ այրի եք, և մի՞թե պետք է շուկա գնաք առանց մի բաժակ թեյով տաքանալու: Ես ինքս ինձ անպետք կին կհամարեի, եթե ամեն բան, ինչ հարկավոր է ձեզ, չպատրաստեի ոչ միայն ժամը հինգին, այլ նույնիսկ երեքին: Բարի գիշեր, միստր Բալիզետ:
Մյուս օրը առավոտյան ժամը չորսն անց կեսին միսիս Բերկը արդեն բախում էր մեր դուռը՝ հորս հայտնելով, որ արդեն պատրաստ է թեյը և մի կտոր տապակած ձուկ: Հայրս դեռ նոր էր հագնվել, երբ նա նորից վազեց մեր դռան մոտ:
– Ներեցեք ինձ, միստր Բալիզետ, – ասաց քնքուշ ձայնով, – ես հենց հիմա հիշեցի, որ ասեղս ձեր սենյակում եմ թողել, այնինչ ցանկանում եմ շուտ սկսել աշխատանքս:
– Հարյուր տարի ապրես, այսպիսի կին չես գտնի, – կիսաձայն մրթմրթաց հայրս:
