Գլուխ տասներորդ – «ՎԹԱՐ»

Գլուխ իններորդ

Ոմանք կարծում են, թե օդում ինչքան վեր բարձրանաս, այնքան տաք կլինի։ Բյդ ցա սխալ է։ Ինչքան վեր, այնքան ցուրտ։ Ինչո՞ւ է այդպես։ Այն պատճառով, որ արևն իր ճառաքայթներով քիչ է տաքացնում օդը, որովհետև օդը շատ թափանցիկ է։ Ներքևում օդն ավելի տաք է։ Արևն իր ճառաքայթներով տաքացնում է երկիրը, օդը երկիրց տաքանում է այնպես, ինչպես տաք վառարանից։ Տաք օդն ավելի թեթև է, քան՝ սառը, դրա համար էլ վեր է բարձրանում։ Ինչքան շատ է բարձրանում, այնքան շատ է սառչում։ Դրա համար էլ մեծ բարձրության վրա միշտ ցուրտ է լինում։

Այդ զգացին Ճստլիկները, երբ իրենց օդապարիկով հասան մեծ բարձրության։ Նրանք այնպես մրսեցին, որ քթերն ու այտերը կարմրեցին։ Բոլորը ոտքերով դոփում ու ծափ էին տալիս, որ գոնե մի քիչ տաքանան։ Ամենից շատ մրսում էր Շվարիկը, որ գլխարկը տանն էր թողել։ Սոսկալի ցրտից նրա քթից մի երկար սառցելուլա էր կախ ընկել։ Նա ուռենու տերևի պես դողում էր ու ատամները կափկափում էին։
— Հերիք է ատամներդ իրարով տաս, — մռթմռթում էր Փնթփնթիկը։ — Ցուրտը հերիք չի, սա էլ ատամներն է չխկչխկացնում։
— Ես մեղավո՞ր եմ, որ ցուրտ է, — ասաց Շվարիկը։

Փնթփնթիկը վեր կացավ տեղից ու ասաց.

• Տանել չեմ կարոաղ, երբ ականջիս տակ մեկն ատամները չխկչխկացնում է, մարմինս դող է ընկնում։
• Նա նստեց Ներկամոլիկի կողքին, բայց Ներկամոլիկն էլ էր ատամ ատամի տալիս։ Փնթփնթիկը կասկածանքով նայեց նրան։

— Էդ ի՞նչ է, իմ ջգրո՞ւ է ատամներդ կափկափում։

— Ի՞նչ ջգրու, ցրտից մեռանք։

Փնթփնթիկը վեր կացավ և ուրիշ տեղ նստեց։ Այդպես նա մի քանի անգամ տեղը փոխեց ու դրանով միայն ուրիշներին խանգարեց։

Օդապարիկը ցրտից եղյամով էր պատվել և փայլում էր մանչուկների գլխավերևում, ասես մաքուր արծաթից ձուլված լիներ։ Կամաց-կամաց օդը կրկին սառեց ամպերի մեջ, և օդապարիկն սկսեց ցած իջնել։ Մի քանի րոպե անց նա արդեն արագ թափով ցած էր սլանում։ Պարկերի պաշարը վերջացել էր և ոչնչով չէր կարելի անկման առաջն առնել։

— Աղե՜-ե՜տ, — ճչաց Քաղցրահյութիկը։

— Կործանվո՜ւմ ենք, — ծղրտաց Անգետիկը և թաքնվեց նստարանի տակ։

— Դուրս եկ, — գոռաց նրա վրա Գիտունիկը։

— Ինչո՞ւ, — նստարանի տակից ձայն տվեց Անգետիկը։

— Պարաշյուտներով պիտի թռչենք։

— Ինձ համար այստեղ էլ լավ է, — պատասխանեց Անգետիկը։

Առանց երկար մտածելու Գիտունիկը բռնեց նրա օձիքից և դուրս հանեց նստարանի տակից։

— Իրավունք չունե՜ս,— բղավում էր Անգետիկը։ — Ես կբողոքեմ։

— Մի գոռգոռա, — հանգիստ պատասխանեց Գիտունիկը։ — Առանց խուճապի։ Ա՜յ, տես, թե ես ինչպես եմ թռչում պարաշյուտով և թռիր իմ հետևից։

Անգետիկը մի քիչ հանգստացավ։ Գիտունիկը մոտեցավ զամբյուղի եզրին։

— Ուշադրությո՛ւն, եղբայրնե՛ր, — գոչեց նա։ — Հերթով բոլորդ թռեք իմ հետևից։ Ով որ չթռչի, նրան օդապարիկը վեր կտանի։ Դե՛, պատրաստեցե՛ք պարաշյուտները… Գնացինք։

Գիտունիկն առաջինը թռավ ու սլացավ ներքև։ Նրա հետևից թռավ Հապճեպիկը, և այստեղ չկանխատեսված բան տեղի ունեցավ։ Փոխանակ առաջ թռչելու և հետո պարաշյուտը բանալու, Հապճեպիկը շտապելուց նախ բացեց պարաշյուտը և ապա թռավ։ Դրանից էլ պարաշյուտը կառչեց զամբյուղի կողից, Հապճեպիկի մի ոտքը խճճվեց քուղերի մեջ, և նա գլխիվայր կախ­վեց օդում։ Նա սկսեց ոտքերը թափահարել ու ցնցվել ողջ մարմնով՝ ձկնորսական կարթին հագցրած անձրևորդի նման։ Չնայած բոլոր ջանքերին պարաշյուտը չէր պոկվում։

— Եղբայրներ, — ճչաց բժիշկ Հաբիկյանը։ — Եթե պարաշյուտը պոկվի, Հապճեպիկի գլուխը գետնին կդիպչի։

Մանչուկները կառչեցին պարաշյուտից և Հապճեպիկին նորից զամբյուղ բարձրացրին։

Անգետիկը տեսավ, որ օդապարիկը կրկին վեր է թռչում ու ճչաց.

— Սպասեք, եղբայրներ։ Էլ ոչ ոք թող չթռչի։ Մենք նորից ենք վեր բարձրանում։

— Ինչո՞ւ ենք նորից վերև թռչում, — զարմացավ Երևիկը։

— Ախ, դու խելքի տոպրակ, — պատասխանեց Փնթփնթիկը։ — Ախր Գիտունիկը թռավ օդապարիկն էլ թեթևացավ։

— Ի՞նչ պիտի անի Գիտունիկն առանց մեզ, — հարցրեց Պոնչիկը։

— Ի՞նչ կա… — ձեռքերը տարածեց Երևիկը։ — Կամաց-կամաց տուն կգնա, էլի։

— Իսկ մենք ի՞նչ պիտի անենք առանց Գիտունիկի։

— Պահ, զարմացրիր, — պատասխանեց Անգետիկը։— Կարծես թե անհնար է առանց Գիտունիկի յոլա գնալ։

— Ախր մեկր պիտի լինի, որին լսենք, — ասաց Պոնչիկը

— Ինձ կլսեք, հայտարարեց Անգետիկը։ — Այժմ ես եմ գլխավորը։

— Դու՞, — զարմացավ Փնթփնթիկը։ — Այդպիսի գլխով գլխավո՞ր։

— Ախ այդպե՜ս։ Իմ գլուխը դուրդ չի գալիս, հա՜, — ճչաց Անգետիկը։ — Դե, խնդրեմ, ներքև թռիր ու փնտրիր քո Գիտունիկին, եթե իմ գլուխը քեզ ուր չի գալիս։

Փնթփնթիկր ցած նայեց ու ասաց.

— Էլ որտե՞ղ կգտնեմ նրան։ Մենք հեռու ենք թռել։ Պետք է բոլորս միասին թռչեինք։

— Չէ՛, թռի՛ր, թռի՛ր։

Փնթփնթիկն ու Անգետիկն սկսեցին վիճել, որ գրեթե մինչև երեկո տևեց։ Գիտունիկը չկար, և այլևս ոչ ոք չէր կարող կանգնեցնել նրանց։ Արևն արդեն դեպի մայրամուտ էր թեքվում։ Քամին ուժեղանում էր։ Օդապարիկն ավելի սառեց և կրկին սկսեց ցած իջնել, իսկ Փնթփնթիկն ու Անգետիկը դեռ վիճում էին։

— Հերիք է կռվես, — ասաց Քաղցրահյութիկը Անգետիկին։ — Քանի որ որոշել ես գլխավոր դառնալ, դե մի բան մտածիր։ Տե՛ս, նորից ենք ցած թռչում։

— Հիմի կմտածեմ, — պատասխանեց Անգետիկը։

Նա նստեց, մատը ճակատին դեմ տվեց ու սկսեց մտածել։ Իսկ օդապարիկը մինչ այդ ավելի ու ավելի էր վայր իջնում։

— Ի՞նչ պիտի մտածես, — ասաց Պտուտակիկը։ — Եթե ավազով պարկեր ունենայինք, կարե­լի էր մեկը ցած գցել։

— Ճիշտ է, — վրա բերեց Անգետիկը։ — Եվ քանի որ այլևս պարկ չունենք, ստիպված ենք մեզնից մեկն ու մեկին ցած գցել։ Մեկն ու մեկին պարաշյուտով ցած կգցենք, օդապարիկը կթեթևանա ու նորից վեր կթռչի։

— Ու՞մ գցենք։

— Դե, էլ ում, — ասաց Անգետիկը։ — Հարկավոր է ամենափնթփնթանին ցած շպրտել։

— Իսկ ես համաձայն չեմ, — պատասխանեց Փնթփնթիկը։ — Այդպիսի օրենք չկա, որ ամենափնթփնթանին ցած գցեն։ Հարկավոր է ամենածանրին գցել։

— Դե լավ, լավ, — համաձայնեց Անգետիկը, — ցած գցենք Պոնչիկին։ Ամենահաստը նա է։

— Ճիշտ է, — հաստատեց Քաղցրահյութիկը։

— Ի՜նչ, — ճչաց Պոնչիկը։ — Ո՞վ է ամենահաստը։ Ե՞ս … Քաղցրահյութիկն ինձնից հաստ է։

— Մի դրան տեսեք, — գոռաց Քաղցրահյութիկը քրքջալով ու մատնացույց անելով Պոնչիկին։ — Մի տեսեք, ես հաստ եմ սրանից։ Հա՜-հա՜-հա՜։ Հլա մի արի չափվենք։

— Դե, արի, արի, — աքաղաղի նման վրա պրծավ Պոնչիկը։

Բոլորը շրջապատեցին Պոնչիկին ու Քաղցրահյութիկին։ Անգետիկը գրպանից մի պարան հանեց ու չափեց Պոնչիկի գոտկատեղը։ Ապա նույն ձևով չափեց Քաղցրահյութիկին և պարզվեց որ Քաղցրահյութիկը գրեթե մեկ ու կես անգամ հաստ է Պոնչիկից։

— Ճիշտ չի, — ճչաց Քաղցրահյութիկը։ — Պոնչիկը փորը ներս քաշեց։ Ես տեսա։

— Իսկի էլ չեմ քաշել, — արդարանում էր Պոնչիկը։

— Չէ, քաշել է։ Ես տեսա։ Արի նորից չափվենք. — գոռում էր Քաղցրահյութիկը։

Անգետիկը նորից չափեց Պոնչիկին, իսկ Քաղցրահյութիկը պտույտ էր գալիս շուրջն ու ասում.

— Է՜, է՜։ Էդ ի՞նչ ես անում։ Դե փքվիր, է՜։

— Ինչո՞ւ պիտի փքվեմ, — պատասխանեց Պոնչիկը։ — Եթե փքվեմ, իհարկե, քեզանից հաստ կերևամ։

— Դե, լավ, մի փքվիր։ Բայց փորդ ներս քաշելու իրավունք էլ չունես։ Եղբայրներ, տեսեք ինչ է անում սա։ Որտեղ է արդարությունը։ Որտեղ է արդարությունը։ Սա ինչ-որ խաբեություն է։

Անգետիկը Պոնչիկին չափելու գործն ավարտեց, իսկ հետո նույնպիսի խնամքով չափեց Քաղցրահյութիկին և այս անգամ պարզվեց, որ երկուսն էլ նույն հաստությունն ունեն։

— Ուզենք-չուզենք երկուսին էլ պիտի ցած գցենք, — ձեռքերը տարածեց Անգետիկը։

— Ինչո՞ւ երկուսին, երբ մեկն էլ հերիք է, — ասաց Քաղցրահյութիկը։

Որսորդ Փամփուշտիկը դուրս նայեց զամբյուղից և տեսավ, որ երկիրը սպառնալի արա­գությամբ մոտենում է։

— Լսիր, Անգետիկ, — ասաց նա, — շուտ արա, վճռիր, թե չէ շրմփալու ենք գետնին։

— Հարկավոր է հաշվել, թե ով պետք է պարաշյուտով թռչի, — ասաց Երևիկը։

— Ճիշտ է, — վրա բերեց Քաղցրահյութիկը։ — Միայն թե բոլորին էլ պետք է հաշվել հաստերին էլ, բարակներին էլ, որ ոչ ոք չնեղանա։

— Լավ, եկեք հաշվենք, — համաձայնեց Անգետիկը։

Շրջան կազմեցին, և Անգետիկն սկսեց հաշվել՝ մատով տկտկացնելով յուրաքանչյուրին.

էնի, բենի, ես,

Կվինտեր, ֆինտեր, քեզ,

էնի, բենի, ղորթ,

Կվինտեր, ֆինտեր, գորտ։

Ապա ասաց.

— Չէ, սա ինձ դուր չի գալիս։ Եվ սկսեց ուրիշը.

Եղի, եղի, ձվածեղի,

Ով որ ուտի, նա վեր քաղի,

Ես գնացի պապոնց տուն…

Այդ ժամանակ զամբյուղը թափով զարկվեց գետնին ու շուռ եկավ։ Երևիկը գրկեց Գուցեմիկին, իսկ Գուցեմիկը կառչեց Երևիկից և երկուսով դուրս ընկան զամբյուղից։ Նրանց հետևից սիսեռի նման դուրս թափվեցին մնացած Ճստլիկները։ Միայն Անգետիկը բռնած մնաց զամբյու­ղի կողից ու մեկ էլ Քոթոթիկը, որ ատամներով կառչել էր նրա անդրավարտիքից։ Գետնին դիպչե­լով օդապարիկը գնդակի նման վեր թռավ, հսկայական աղեղ գծեց օդում և նորից ցած իջավ։ Զամբյուղը կրկին գետնին դիպավ ու շուռ եկավ։ Օդապարիկն ինչ-որ կարծր բանի դիպավ ու խլացուցիչ ճայթյունով պայթեց։ Քոթոթիկը օդում շուռ եկավ և հուսակտուր վնգստոցով մի կողմ վազեց։ Անգետիկը դուրս ընկավ զամբյուղից և անշարժ փռվեց գետնին։

Օդային ճանապարհորդությունն ավարտվեց։

Գլուխ տասնմեկերորդ