«Օրինակելի ստախոսը» երբ որ կարդաց,
Կաղլիկ-կատուն բարկությունից մռլտաց:
Բանանիտոն, զինված վրձիններով, կտավով և ոգևորությամբ, վաղ առավոտյան դուրս եկավ տանից: Նա կամենում էր որքան կարելի է շուտ ցույց տալ իր վարպետությունը: Ջելսոմինոն դեռ քնած էր, իսկ Կաղլիկ-կատուն գնաց նկարչին ուղեկցելու և ճանապարհին նրան մի քանի լավ խորհուրդ տվեց…
– Ծաղիկներ նկարիր ու վաճառիր: Ես համոզված եմ, որ կվաստակես կեղծ դրամի մի մեծ կույտ, մի բան, որ այնքան անհրաժեշտ է այս արտասովոր երկրում: Նկարիր ուրեմն այնպիսի ծաղիկներ, որոնք այս ամսին դեռ չեն բացվել. եղանակին համապատասխան ծաղիկներ մարդիկ կարող են գնել նաև ծաղկավաճառուհիներից: էլի մի խորհուրդ մկներ չնկարես, թե չէ կանայք սարսափելի կվախենան: Սա ես ասում եմ քո օգուտի համար, թե չէ ինձ ինչ կա, մկներն ինձ ձեռնտու են:
Բանանիտոյից բաժանվելով, Կաղլիկ-կատուն գնեց օրվա թերթը, մտածելով, որ Ջելսոմինոյին հաճելի կլինի իմանալ, թե իր համերգի մասին ինչ են գրում այնտեղ: Թերթը կոչվում էր «Օրինակելի ստախոս» և, հասկանալի է, լի էր կեղծ հաղորդումներով ու փաստերով, որոնք շարադրված էին թարսուշիտակ ձևով:
Թերթում, օրինակ, մի թղթակցություն կար «Վազքի վարպետ Պերսիկետիի խոշոր հաղթանակը» վերնագրով: Ահա այդ հաղորդման տեքստը;
«Պարկի մեջ մտած վազելու նշանավոր չեմպիոն Ֆլավիո Պերսիկետին երեկ թագավորության շուրջը պտտվելու տասներորդ փուլում հաղթանակի հասավ, քսան րոպե առաջ անցնելով Ռոմոլո Բարոնիից, որը երկրորդ տեղը գրավեց և երեսունհինգ վայրկյան առաջ անցավ երրորդ տեղը գրաված Պյեր Կլեմենտինիից: Հաղթանակից մեկ ժամ հետո տեղ հասած վազորդների խմբում, վերջնագծի մոտ առաջ նետվեց Պասկուալինո Բալզիմելին»:
«Իսկ ի՞նչ տարօրինակ բան կա այստեղ, – կհարցնեք դուք: – Պարկերով վազքը նույնպիսի սպորտային մրցություն է, ինչպես սպորտի մյուս տեսակները: Պարկավազք նայելը նույնիսկ ավելի հետաքրքիր է, քան, ասենք, մոտովազքն ու ավտովազքը»: Համաձայն եմ, բայց «Օրինակելի ստախոս» թերթի ընթերցողները հիանալի գիտեին, որ պարկերով վազք երբևէ տեղի չի ունեցել և Ֆլավիո Պերսիկետին, Ռոմոլո Բարոնին, Պյերո Կլեմենտինին, Պասկուալինո Բւսլզիմելին և վազողների խումբը իրենց կյանքում երբեք պարկի մեջ չեն մտել և իսկի չեն էլ երազել իրարից առաջ անցնելու կամ վերջնագծի մոտ առաջ նետվելու մասին:
Ահա թե սովորաբար ինչպես էր լինում: Յուրաքանչյուր տարի թերթը պարկավազք էր կազմակերպում, որին ոչ ոք երբեք չէր մասնակցում: Որոշ փառասերներ, ցանկանալով իրենց անունը տեսնել թերթերում, մրցավազքին մասնակցելու համար վճարում էին և ամեն օր որոշ գումար էին մուծում, որպեսզի հաղթող դուրս գան: Ով որ շատ էր վճարում, նա էլ հռչակվում էր հաղթող: Թերթը բառեր չէր խնայում նրան փառաբանելու համար, մերթ «հերոս», մերթ «բարձր կարգի վազորդ» և այլ ածականներ տալով: Հաղթանակը ուղղակի կախում ուներ դրամական վճարումներից: Այն օրերը, երբ մուծումներն աննշան էին լինում, թերթը վրեժ էր լուծում մասնակիցներից, գրելով, թե թիմը քուն է մտել ճանապարհին, իսկ առաջնակարգ վազորդներն ու շարքային մարզիկները գլուխ են պահում: Դա խայտառակություն է, և չեմպիոններ Պերսիկետին ու Բարոնին պետք է հաջորդ փուլում ավելի մեծ եռանդ ցույց տան, եթե չեն ուզում հանդիսատեսի համակրանքը կորցնել:
Սինյոր Պերսիկետին խմորեղենի ֆաբրիկայի տերն էր և, իր անունը թերթում տպագրելով, իր անուշահացերի համար լավ ռեկլամ էր ունենում: Քանի որ Պերսիկետին շատ հարուստ էր, միշտ կարողանում էր մյուսներից առաջ ընկնել և առաջինը տեղ հասնել: Մրցության ավարտակետում նրան «համբուրում էին ու պատիվ տալիս, իսկ գիշերները մարզասերները նրա պատուհանների տակ սերենադներ էին երգում»: Այդպես գրում էր թերթը: Հարկ չկա ասելու, որ մարզասերները, որոնք նույնիսկ թմբուկ խփել չգիտեին, այդ ժամանակ իրենց անկողիններում պառկած հանգիստ խռմփացնում էին:
Այդ նույն էջում Կաղլիկ-կատուն էլի մի վերնագիր կարդաց. «Կորնելիայի փողոցում ոչ մի աղետ տեղի չունեցավ, հինգ հոգի չզոհվեցին և մյուս տասը հոգին ոչ մի քերծվածք չստացան»:
Թղթակցության մեջ ասվում էր. «Երեկ Կորնելիա փողոցի տասներորդ կիլոմետրի վրա երկու ավտոմեքենա, որոնք մեծ արագությամբ գնում էին տարբեր ուղղությամբ, բոլորովին էլ չընդհարվեցին: Տեղի չունեցած ընդհարման ժամանակ հինգ հոգի չզոհվեցին (հետևում են անունները), մյուս տասը ոչ մի վերք չստացան (հետևում են անունները), դրա համար էլ նրանց հիվանդանոց տեղափոխելու հարկ չեղավ»: Ցավոք սրտի, դա հնարովի բան չէր, այլ թարս ու շիտակ մի հաղորդում, որի մեջ ցույց էր տրված ճիշտ հակառակը այն բանի, ինչ տեղի էր ունեցել իրականում:
Նույն ձևով էր հաղորդվում նաև Ջելսոմինոյի համերգի մասին: Թղթակցության մեջ, օրինակ, գրված էր, որ «նշանավոր տենորը համերգի սկզբից մինչև վերջ լռում էր»: Թերթում տպագրված էր նաև ավերված թատրոնի լուսանկարը, որի տակ գրված էր. «Ինչպես կարող է ընթերցողը տեսնել իր սեփական ականջներով, թատրոնին որոշակիորեն ոչինչ չի պատահել»:
Ջելսոմինոն և Կաղլիկ-կատուն «Օրինակելի ստախոս» թերթը կարդալով մի լավ զվարճացան: Թերթում գրական էջ էլ կար, ուր մի այսպիսի ոտանավոր էր տպագրված.
Վերոնացի մի խոհարար,
Լավ մասնագետ,
Ուզեց զրույց անել մի օր
Ագռավի հետ.
– Ա՜խ, ինչ լավ է, ինչքան սիրուն
Հացի տեղակ,
Բերանն առնել քարեր տաք-տաք:
Ինչքան լավ է քնել-ելնել,
Ատամները մուրճով մաքրել:
– Այստեղ չի ասված, թե ինչ պատասխանեց ագռավը, – նկատեց Կաղլիկ-կատուն: – Բայց ես պատկերացնում եմ, որ նրա կռկռոցը երևի լսվում էր Ապենիններից մինչև Անդեր:
Վերջին էջի վերջին սյունակի վերջում մի կարճ թղթակցություն կար, որի վերնագիրն էր «Հերքում»: Ջելսոմինոն կարդաց այդ թղթակցությունը.
«Ամենավճռական ձևով հերքվում է, թե այսօր գիշերվա ժամը երեքին ոստիկանությունը Ջրհորի փողոցում բանտարկել է սինյորա մորաքույր Եգիպտացորենին և նրա թոռնիկ Ռոմոլետային: Հասկանալի է, որ մոտավորապես ժամը հինգին նրանք չտեղավորվեցին խելագարանոցում, ինչպես ոմանք այդ ցանկանում էին»:
Ստորագրություն՝ «Ոստիկանապետ»:
– Խաբեբաների պետ, – բացականչեց Կաղլիկ-կատուն: – Սա Նշանակում է, որ խեղճերն իրոք որ հիմա նստած են խելագարների հետ: Ես գրեթե համոզված եմ, որ այդ ամենն իմ մեղքով է եղել:
– Նայիր, – ընդհատեց նրան Ջելսոմինոն, – կարդա, այ, այստեղ: Էլի մի հերքում:
Հիմա արդեն խոսքն անմիջականորեն վերաբերվում էր Ջելսոմինոյին.
«Բոլորովին իրականությանը չի համապատասխանում, թե իբր ոստիկանությունը փնտրում է նշանավոր տենոր Ջելսոմինոյին: Դրա համար ոչ մի պատճառ չկա, որովհետև Ջելսոմինոն բոլորովին էլ պարտավոր չէ պատասխան տալ քաղաքային թատրոնին պատճառած վնասների համար: Ուստի, ով գիտե, թե որտեղ է թաքնվում Ջելսոմինոն, թող չհայտնի ոստիկանությանը, այլապես խստորեն կպատժվի»:
Գործը բարդանում է, – նկատեց Կաղլիկ-կատուն: – Լավ է դու տանը նստես, ես գնամ նորություններ իմանալու:
Ջելսոմինոն չէր ուզում ձեռքերը ծալած նստել, բայց, վերջիվերջո, համաձայնեց, որ Կաղլիկ-կատուն իրավացի է և բաց թողեց նրան: Հետո նա պառկեց մահճակալին և համբերությամբ զինվելով, պատրաստվեց ամբողջ օրը պարապ անցկացնել:
