Ջակոմոնը առավոտ վաղ
լսում է ճիչ, ծաղր ու ծիծաղ:
Լուսաբացին Կաղլիկ-կատուն արթնացավ սարսափելի աղմուկից:
«Գուցե իմ քնած ժամանակ ջրհեղե՞ղ է եղել» – սարսափով մտածեց նա: Ցած նայելով տեսավ, որ հրապարակը լցված է աղմկող ամբոխով: Նրան շատ բան պետք չէր հասկանալու համար, որ այդ բոլորին այստեղ էր բերել արքայական պալատի պատերին թողած իր մակագրությունը. Ջակոմոն արքան կեղծամ է դնում: Խաբեբաների աշխարհում ամենափոքրիկ ճշմարտությունն էլ ավելի շատ աղմուկ է հանում, քան ատոմային ռումբի պայթյունը: Բոլոր փողոցներից հրապարակ էին լցվում մարդիկ, որոնց այստեղ էին բերում աղմուկն ու ծիծաղը: Նոր եկողները սկզբում կարծում էին, թե տոն է:
– Ի՞նչ է պատահել: Մենք հաղթանա՞կ ենք տարել որևէ պատերազմում:
– Ո՛չ, ո՛չ, ավելի լավ բան է եղել:
– Նորին մեծությանը ժառա՞նգ է ծնվել:
– Ո՛չ, ավելի լավ:
– Դե որ այդպես է, անկասկած վերացրել են հարկերը:
Վերջապես, Կաղլիկ-կատվի մակագրությունը կարդալով, նոր եկողները նույնպես սկսում էին ծիծաղել: Ճիչերն ու հռհռոցը արթնացրին Ջակոմոն արքային, որը մանիշակագույն գիշերանոցը հագին ննջում էր հանգիստ: Պատուհանի մոտ վազելով, արքան հաճույքից ձեռքերը շփեց: – Ի՜նչ հիանալի բան է: Հապա մի տեսեք, թե ինչքան է ինձ սիրում իմ ժողովուրդը: Բոլորը եկել են այստեղ, որպեսզի ինձ բարի գիշեր մաղթեն: Հեյ, պալատականներ, սենեկապետներ, ծովակալներ, այստեղ եկեք, տվեք իմ գայիսոնն ու պատմուճանը: Ես ուզում եմ պատշգամբ դուրս գալ և ճառ ասել:
Բայց, ճիշտն ասած, պալատականները բավական թերահավատ էին:
– Մեկնումեկին չուղարկե՞նք իմանալու, թե ինչ է պատահել:
– Ձերդ մեծություն, իսկ եթե հանկարծ հեղափոխություն է ծագե՞լ:
– Հիմարություն… Մի՞թե չեք տեսնում, թե մարդիկ ինչպես են ուրախանում:
– Հենց բանն էլ այդ է: Իսկ ինչո՞ւ են նրանք այդքան ուրախ:
– Միանգամայն հասկանալի է, թե ինչու: Չէ՞ որ ես հիմա ճառ եմ ասելու: Ո՞ւր է իմ քարտուղարը:
– Ես այստեղ եմ, տեր իմ:
Ջակոմոն թագավորի քարտուղարը թևի տակ միշտ մի հաստ թղթապանակ էր կրում, որի մեջ նախօրոք գրված ճառերն էին: Այստեղ ցանկացած թեմայով ճառեր կային՝ ուսուցանող, հուզիչ, զվարճացնող և բոլորն էլ ծայրից ծայր ստով լցված:
Քարտուղարը բաց արեց թղթապանակը, վերցրեց մի գրոտած թուղթ և վերնագիրը կարդաց.
– «Ճառ բրնձով շիլան ջրիկացնելու մասին»:
– Ո՛չ, ոչ, ուտելու մասին ոչինչ պետք չէ, թե չէ մեկնումեկի ախորժակը կգրգռվի և նա ինձ ուշադիր չի լսի:
– «Ճառ այն մասին, թե ինչպես է ճոճք-ձիու գյուտն արվել», – էլի մի վերնագիր կարդաց քարտուղարը:
– Այ դա վատ չէր լինի: Բոլորը գիտեն, որ ճոճք-ձիերը ես եմ հնարել: Քանի դեռ ես թագավոր չէի, ճոճք-ձիեր ամենևին չկային:
– Ձերդ մեծություն, ես մի ճառ էլ ունեմ մազերի գույնի մասին:
– Հիանալի է, ինձ հենց այդ էլ պետք է. – բացականչեց Ջակոմոնը կեղծամը շոյելով: Նա քարտուղարի ձեռքից խլեց ճառի թուղթն ու վազեց պատշգամբ:
Նորին մեծության հայտնվելու հետ մի այնպիսի պոռթկում եղավ, որ կարող էր ընդունվել և՛ որպես բուռն ծափահարություն, և՛ անզուսպ քրքիջ: Շատ թերահավատ պալատականներ դա ծիծաղի տեղ ընդունեցին և սկսեցին ավելի մեծ կասկածանքով շուրջը նայել: Բայց Ջակոմոնն այդ աղմուկը ծափահարության տեղ ընդունեց և, հպատակներին մի հմայիչ ժպիտով շնորհակալություն հայտնելով, սկսեց կարդալ իր ճառը:
Հույս չունենաք, թե այդ ճառը լրիվ կկարդաք այստեղ: Միևնույն է, այդ ճառից ոչինչ չէիք հասկանա. չէ՞ որ այնտեղ ամեն ինչ թարսուշիտակ է ասված: Ես ձեզ միայն համառոտակի կպատմեմ ճառի բովանդակությունը, հույս դնելով Ջելսոմինոյի հիշողության վրա:
Այսպես, ահա թե Ջակոմոն թագավորը մոտավորապես ինչ ասաց.
– Ի՞նչ է գլուխը առանց մազի: Դա մի պարտեզ է, ուր չկան ծաղիկներ:
– Բրա՜վո, – գոռաց ամբոխը: – Ճի՛շտ է, ճի՛շտ է:
Նույնիսկ ավելի պակաս կասկածամիտ պալատականներին «ճիշտ է» խոսքը ստիպեց զգուշանալ:
Բայց Ջակոմոնը հանգիստ շարունակում էր իր ճառը:
– Քանի դեռ ես այս երկրի թագավորը չէի, մարդիկ հուսահատությունից պոկում էին իրենց մազերը: Երկրի բնակիչները մեկը մյուսի ետևից ճաղատանում էին, իսկ վարսավիրները գործազրկության էին մատնվում:
– Բրա՜վո, – գոռաց ամբոխից ինչ-որ մեկը: – Կեցցեն վարսավիրներն ու կեղծամները:
Ջակոմոնը մի պահ շշմեց: Կեղծամի մասին ակնարկը նրա սրտին դիպավ: Բայց կասկածանքը մի կողմ նետելով, շարունակեց:
– Քաղաքացիներ, հիմա ես ձեզ կպատմեմ, թե ինչու են նարնջագույն մազերն ավելի գեղեցիկ, քան կանաչ մազերը:
Այդ պահին պալատականներից մեկը քաշեց Ջակոմոնի թևքից և ականջին շշնջաց.
– Ձերդ մեծություն, սարսափելի բան է պատահել:
– Ի՞նչ է եղել, ասա:
– Նախ խոսք տվեք, որ լեզուս չեք կտրի, եթե ճշմարտությունն ասեմ:
– Խոստանում եմ:
– Ինչ-որ մեկը պատերին գրել է, որ դուք կեղծամ եք դնում, դրա համար էլ մարդիկ ծիծաղում են:
Ջակոմոնը այնպես սառեց իր տեղում, որ ձեռքից բաց թողեց ճառի թերթերը, որոնք ցած թափվեցին ու վերջ ի վերջո ընկան երեխաների ձեռքը: Եթե թագավորին ասեին, թե նրա պալատը հրդեհ է ընկել, նա երևի ավելի քիչ կատաղեր: Նա հրամայեց ժանդարմներին, որ հրապարակը մարդկանցից ազատեն: Հետո ստիպեց պոկել այն պալատականի լեզուն, որն իջել էր ցած, իմացել, թե ինչ է պատահել և տհաճ լուրը հասցրել արքային: Խեղճը շփոթված լինելով, խնդրեց, որ լեզուն չպոկեն: Նա բոլորովին մոռացել էր, որ պետք է խնդրի ոչ թե լեզուն, այլ քիթը չպոկեն: Այն ժամանակ գոնե կկտրեին քիթը, իսկ լեզուն կմնար տեղում:
Բայց Ջակոմոնը դրանով չհանգստացավ: Հրաման ուղարկեց թագավորության բոլոր ծայրերը, որով հարյուր հազար կեղծ թալեր էր խոստանում նրան, ով ցույց կտար նորին պայծառափայլությանը վիրավորող մարդուն: Պալատի առջև, հրապարակում, ուղիղ հուշասյան մոտ գիլիոտին էր կառուցվել, որպեսզի անզգույշ գրչակի գլուխը կտրեին:
– Օ՛յ, մայրիկ, – բացականչեց Կաղլիկ-կատուն, ձեռքը պարանոցին դնելով և աշխատեց որքան կարելի է լավ թաքնվել հուշասյան վրա: – Ճիշտն ասած, ես չգիտեմ, թե խաբեբաների լեզվով ինչպես է կոչվում սարսափը, բայց եթե սարսափին այստեղ համարձակություն են ասում, ապա ես հիմա շատ համարձակ եմ զգում ինձ:
Զգուշության համար նա ամբողջ օրը կուչ եկած անցկացրեց իր ապաստարանում: Երեկոյան կողմ, երբ բավականաչափ համոզվեց, որ տհաճ հանդիպումներ չեն լինի, հարյուր անգամ շուրջը նայելով, հուշասյան կատարից իջավ ցած: Երբ հասավ գետնին, ետևի թաթերը պատրաստ էին անմիջապես արանքը ճղելու: Եվ այդ պահին նա դարձյալ զգաց, որ առջևի աջ թաթը տհաճ քոր է գալիս:
– Ահա, էլի սկսվեց, – մլավեց Կաղլիկ-կատուն: – Ստիպված եմ էլի որևէ տհաճ բան գրել Ջակոմոն արքայի մասին, որպեսզի թաթիս քորն անցնի: Պարզ է, եթե ես ծնվել եմ որպես նկար, ամբողջ իմ կյանքում պետք է գրելով զբաղվեմ: Բայց ես այստեղ ոչ մի պատ չեմ տեսնում: Լավ, կգրեմ այնտեղ:
Եվ գիլիոտինի կացնի վրա նա իր նկարած թաթով մի նոր ուղերձ հղեց Ջակոմոն թագավորին:
Լուր է թռչում աշխարհով մեկ՝
Ջակոմոնը քաչալ է լերկ…
Քորն իսկույն անցավ, բայց Կաղլիկ-կատուն անհանգստությամբ նկատեց, որ մի քանի միլիմետրով էլ իր թաթը կարճացավ:
– Առանց այն էլ մի թաթ չունեմ, – ասաց նա, – եթե շարունակեմ գրել, ապա մյուս թաթս էլ կմաշվի, այն ժամանակ ինչպե՞ս պիտի քայլեմ:
– Ոչինչ, այն ժամանակ ես քեզ կօգնեմ, – լսվեց նրա թիկունքից;
Եթե միայն ձայնը լիներ, Կաղլիկ-կատուն կարող էր փախչելով ազատվել: Բայց ձայնն ուժեղ ձեռքեր և մատներ ուներ, որոնք շատ ամուր էին բռնել: Ձեռքերն ու ձայնը պատկանում էին մի պառավ սինյորայի, որն ուներ մոտ երկու մետր հասակ և արտաքինից շատ չոր էր ու խիստ.
– Մորաքույր Եգիպտացորեն…
– Այո, այդ ես եմ, – ֆշշաց պառավ սինյորան, – և քեզ իմ տուն կտանեմ: Դու այնտեղ կհասկանաս, թե ինչ է նշանակում իմ կատուների ընթրիքը թռցնել և կավիճով պատերի վրա գրոտել:
Կաղլիկ-կատուն առանց առարկելու թույլ տվեց, որ Մորաքույր Եգիպտացորենն իրեն փաթաթի շալի մեջ, մանավանդ որ արքայական պալատի դարպասի մոտ մի քանի ժանդարմներ հայտնվեցին:
«Լավ է, որ Մորաքույր Եգիպտացորենն ավելի շուտ երևաց, – մտածեց Կաղլիկ-կատուն: – Ավելի լավ է նրա ձեռքն ընկնել, քան Ջակոմոնի»:
