Գլուխ իններորդ

Ջելսոմինոն, ահա թե ինչ,
հանդես եկավ որպես երգիչ:

Դուք երևի հիշում եք, որ Ջելսոմինոն քնեց նկուղում՝ ածուխի կույտի վրա: Ճիշտ որ ասենք, դա այնքան էլ հարմար անկողին չէր, բայց դե երիտասարդները հարմարությանն այնքան էլ չեն նայում, ու թեև ածուխի սուր կտորները ծակում էին նրա կողերը, այդ չէր խանգարում, որպեսզի Ջելսոմինոն պինդ քնի և դեռ երազ էլ տեսնի:
Քնի մեջ նա սկսեց երգել: Շատերը քնելու ժամանակ խոսելու սովորություն ունեն, իսկ Ջելսոմինոն երգում էր: Երբ արթնանում էր, ոչինչ չէր հիշում: Գուցե նրա ձայնը այդ խաղը խաղում էր տղայի գլխին այն բանի համար, որ Ջելսոմինոն ամբողջ ցերեկը ստիպում էր նրան լռել: Դրանով ձայնը պարզապես վրեժ էր լուծում իր տիրոջից այն բոլոր դեպքերի համար, երբ վերջինս արգելում էր նրան դուրս պրծնել կոկորդից:
Ջելսոմինոն քնի մեջ կիսաձայն էր երգում, բայց դա էլ բավական էր, որպեսզի քաղաքի կեսին ոտքի հաներ:
Բնակիչները պատուհանից նայում էին դուրս ու զայրանում.
– Որտե՞ղ է կորել գիշերապահը: Սա ուղղակի անտանելի է. մի՞թե մեկը չկա, որ այդ հարբեցողին ստիպի լռել:
Գիշերապահները վազվզում էին այս ու այն կողմ, բայց դատարկ փողոցներում ոչ ոք չկար:
Արթնացավ նաև քաղաքային թատրոնի դիրեկտորը, որն ապրում էր քաղաքի հակառակ ծայրում՝ Ջելսոմինոյի նկուղից մի տասը կիլոմետր հեռու:
– Ի՜նչ սքանչելի ձայն է, – բացականչեց նա: – Այ սա իսկական տենոր է: Բայց ո՞վ է այսպես երգում: Ա՜խ, եթե կարողանայի նրան ձեռք գցել, իմ թատրոնը հանդիսականների առատությունից փուլ կգար: Այդ մարդը կարող է ինձ փրկել:
Եվ իրոք, դուք պետք է իմանաք, որ այդ քաղաքի թատրոնը ճգնաժամ էր ապրում, ավելի ճիշտ կործանման եզրին էր կանգնած: Խաբեբաների աշխարհում երգիչները քիչ էին, եղածներն էլ իրենց պարտքն էին համարում կեղծ երգել, և ահա թե ինչու, երբ նրանք լավ էին երգում, հանդիսականներն սկսում էին աղաղակել, «Հերիք է հաչես, շուն», իսկ երբ վատ էին երգում, գոռում էին. «Կեցցես, բրավո, բիս»: Երգիչները, հասկանալի է, գերադասում էին, որ «Կեցցես» կանչեն, և վատ էին երգում:
Թատրոնի դիրեկտորը շտապ հագնվեց, դուրս գալով փողոց, գնաց դեպի քաղաքի կենտրոնը, որտեղից, նրա կարծիքով, ձայնը գալիս էր: Ես չեմ պատմի, թե քանի անգամ նրան թվաց, որ արդեն հետքը գտել է:
– Անպայման այս տանն է, – ամեն անգամ ասում էր նա, – կասկած չկա, ձայնը լսվում է վերին հարկի պատուհանից:
Երկու ժամ հետո հոգնությունից կիսամեռ էր եղել և արդեն ուզում էր հրաժարվել հետագա որոնումներից, երբ հանկարծ հասավ այն նկուղին, ուր քնած էր Ջելսոմինոն: Պատկերացնո՞ւմ եք, թե որքան զարմացավ, երբ վառիչի թույլ լույսի տակ տեսավ, որ արտասովոր ձայնը պատկանում է ածխի կույտի վրա քնած մի պատանու:
– Եթե նա քնի մեջ այդքան լավ է երգում, կարելի է պատկերացնել թե ինչքան լավ կերգի արթուն ժամանակ, – ձեռքերը շփելով ասաց թատրոնի դիրեկտորը: – Այս պատանին ուղղակի գանձ է և, ինչպես երևում է՝ ինքը չգիտի այդ: Ես գտա այդ գանձը, և նա կօգնի ինձ, որ հարստանամ:

Նա արթնացրեց Ջելսոմինոյին և ներկայացավ.
– Ես մաեստրո Դոմիսոլն եմ և տասը կիլոմետր անցել եմ ոտքով, որպեսզի գտնեմ քեզ: Դու անպայման հենց վաղը երեկոյան կերգես իմ թատրոնում: Իսկ հիմա վեր կաց, գնանք մեր տուն և փորձ անենք:
Ջելսոմինոն փորձեց հրաժարվել: Նա անընդհատ ասում էր, թե քունը տանում է. բայց Դոմիսոլը խոստացավ նրան տրամադրել երկուտեղանոց շատ հարմար մի անկողին: Հետո Ջելսոմինոն ասաց, որ երբեք երաժշտությամբ չի զբաղվել, իսկ մաեստրոն սկսեց երդվել, որ նման ձայն ունեցողի համար բոլորովին էլ պետք չէ նոտաներ իմանալը:
Իսկ Ջելսոմինոյի ձայնը, պարզ է, շտապեց օգտվել հարմար առիթից, «Համարձակ եղիր, – հրահրում էր նա իր տիրոջը: – Մի՞թե դու չէիր, որ ուզում էիր երգիչ դառնալ: Համաձայնիր, թերևս դա լինի քո երջանկության սկիզբը»:
Մաեստրո Դոմիսոլը վերջ տվեց այդ հակաճառություններին և, բռնելով Ջելսոմինոյի թևից, զոռով քարշ տվեց իր հետևից: Տուն գալով, նա նստեց դաշնամուրի առաջ և, ակորդ հնչեցնելով, հրամայեց Ջելսոմինոյին.
– Երգի՛ր:
– Գուցե պատուհանները բացե՞նք, – քաշվելով ասաց Ջելսոմինոն:
– Ո՛չ, ո՛չ, ես չեմ ուզում հարևաններին անհանգստացնել:
– Իսկ ի՞նչ երգեմ:
– Ինչ ուզում ես երգիր: Թեկուզ այն երգերից մեկը, որ երգում են ձեր գյուղում:
Եվ Ջելսոմինոն սկսեց երգել իրենց գյուղի երգերից մեկը: Նա աշխատում էր որքան կարելի է ցածր երգել և միաժամանակ աչքը չէր կտրում պատուհանների ապակիներից, որոնք ուժեղ ցնցվում էին ու թվում էր, թե որտեղ որ է հազար կտոր կլինեն:
Սակայն ապակիները չէին ջարդվում, դրա փոխարեն, երկրորդ տունը երգելիս, փշուր-փշուր եղավ ջահը և սենյակը թաղվեց խավարի մեջ:
– Հիանալի՜ է, – ասաց մաեստրո Դոմիսոլը մոմը վառելով: – Սքանչելի է, ցնցող։ Արդեն երեսուն տարի է, որ այս սենյակում տենորներ են երգում և նրանցից ոչ մեկին չի հաջողվել Նույնիսկ սուրճի մի գավաթ ջարդել:
Երրորդ քառատողի վերջում, ինչպես ենթադրում էր Ջելսոմինոն, պատուհանի ապակիները փշրվելով ցած թափվեցին: Մաեստրո Դոմիսոլը վեր թռավ տեղից և, նետվելով դեպի Ջելսոմինոն, պինդ գրկեց նրան.
– Տղաս, – հրճվանքից լալով գոռում էր նա: – Ահա և ապացույց, որ ես չեմ սխալվել: Դու կլինես բոլոր ժամանակների ամենամեծ երգիչը։ Քո երկրպագուները կհանեն ավտոմեքենայից անիվները և քեզ ձեռքերի վրա կտանեն:
– Բայց ես ավտոմեքենա չունեմ, – նկատեց Ջելսոմինոն:
– Դու տասնյակ ավտոմեքենաներ կունենաս: Յուրաքանչյուր օր դու նոր ավտոմեքենա կնստես: Փառք տուր երկնքին, որ քեզ հանդիպեց մաեստրո Դոմիսոլը: Իսկ հիմա էլի մի երգ երգիր:
Ջելսոմինոն մի փոքր հուզվեց: Դե, իհարկե, կյանքում առաջին անգամ էին նրան երգելու համար գովում: Նա փառասեր չէր, բայց գովասանքը բոլորին էլ դուր է գալիս: Նա հաճույքով մի երգ էլ երգեց և այս անգամ արդեն չէր աշխատում զսպել իր ձայնը: Ընդամենը մեկ թե երկու բարձր նոտա վերցրեց, բայց այդ էլ բավական էր, որպեսզի իսկական խառնաշփոթություն ու իրարանցում սկսվեր:
Հարևան տներում պատուհաններն իրար հետևից ջարդվում էին, մարդիկ սարսափած գլուխները դուրս էին հանում պատուհաններից ու բղավում.
– Երկրաշա՜րժ… օգնեցե՜ք, օգնեցե՜ք… Ով կարող է, թող գլուխն ազատի…
Ականջ ծակող սուլոցով սլացան հրշեջ մեքենաները: Փողոցում հայտնվեցին մարդկանց խուռներամ խմբեր, որոնք նետվում էին քաղաքից դուրս, քարշ տալով տնային իրերով լի սայլակները, քնած երեխաներին գրկած:
Մաեստրո Դոմիսոլը ուրախությունից կորցրել էր իրեն:
– Շշմեցուցիչ է, չտեսնված, չլսված: – Նա Ջելսոմինոյին գրկած անընդհատ համբուրում էր: Այնուհետև տղայի պարանոցին տաք վզնոց գցեց, որ հանկարծ ձայնը չմրսեցնի, իսկ հետո հրավիրեց ճաշասենյակ և մի այնպիսի ճաշով հյուրասիրեց, որը, երևի, մի տասը գործազուրկի կկշտացներ:
– Կե՛ր, որդյակ իմ, կե՛ր, – ասում էր նա: – Այս հավի միսը մոտիկ քաշիր: Հավի միսն օգնում է ավելի բարձր նոտաներ վերցնելուն: Իսկ ոչխարի այս ոտքը հատուկ թավշյա երանգ է տալիս ցածր նոտաներին: Կեր: Այսօրվանից սկսած դու իմ հյուրն ես: Դու կապրես իմ ամենալավ սենյակում, որի պատերը կկարգադրեմ թաղիքով պատեն և դու, ինչքան ուզում ես, կարող ես վարժվել: Ոչ ոք քեզ չի լսի:
Ջելսոմինոն, ճիշտն ասած, ուզում էր նետվել փողոց, որպեսզի վախեցած բնակիչներին հանգստացնի կամ թեկուզ զանգահարի հրշեջներին, որպեսզի իզուր տեղը այս ու այն կողմ չսլանան քաղաքում, բայց մաեստրո Դոմիսոլը համոզեց նրան.
– Խորհուրդ չեմ տալիս, որ այդպես վարվես, որդյակս: Չէ՞ որ դու ստիպված պիտի լինես վճարել բոլոր ջարդված ապակիների համար, իսկ առայժմ դու մի գրոշ անգամ չունես: էլ չեմ ասում, որ կարող են քեզ բանտարկել: Իսկ եթե ընկնես բանտ, այն ժամանակ ձեռք պիտի քաշես երաժշտական կարիերայից:
– Իսկ եթե թատրոնում էլ իմ ձայնը աղետի պատճառ դառնա՞:
Դոմիսոլը ծիծաղեց.
– Թատրոնները հենց նրա համար են ստեղծված, որպեսզի երգիչներն այնտեղ երգեն: Թատրոնները ոչ միայն ձայների են դիմանում, այլ ռումբի պայթյունի: Դե հիմա գնա քնելու, իսկ ես կզբաղվեմ հայտագրերով ու կտամ շուտ տպագրեն:

Գլուխ տասներորդ