Գլուխ քսանիններորդ – «ՊԱՐԱՀԱՆԴԵՍՈւՄ»

Գլուխ քսանութերորդ

Այդ ժամանակ հնչեց երաժշտությունը, և բոլորը նետվեցին պարելու։ Հապճեպիկը պտտվում էր թխահեր Ճնճղուկիկի հետ, Գիտունիկը պարում էր Ձյունիկի հետ, Փնթփնթիկը Ծիծեռնակիկի։ Եվ ո՞ւմ մտքով կանցներ, բժիշկ Հաբիկյանը պարում էր Մեղրածաղիկի հետ։ Այո՛, այո՛։ Մեղրածաղիկն էլ էր պարահանդես եկել։ Սպիտակ խալաթի փոխարեն, որի մեջ բոլորը սովոր էին նրան տեսնել, նա հագել էր ծաղկավոր, գեղեցիկ զգեստ և ամենևին նման չէր այն խիստ Մեղրածաղիկին, որն այնպես տիրաբար կարգադրություն էր անում իր հիվանդանոցում։ Ձեռ­քը Հաբիկյանի ուսին դրած նա պտույտ էր գալիս և ժպիտը դեմքին ասում նրան.

— Այնուամենայնիվ, խոստովանեցեք, որ բուժման մեր մեթոդները շատ ավելի լավն են ձե­րից։ Զանազան քերծվածքներին, վերքերին, ճանկռվածքներին, կապտուկներին և նույնիսկ թա­րախուռուցքներին հարկավոր է մեղր քսել։ Մեղրը շատ լավ ախտահանիչ նյութ է և պաշտպա­նում է թարախակալելուց։

— Չեմ կարող ձեզ հետ համաձայնել, — վիճում էր բժիշկ Հաբիկյանը։ — Բոլոր վերքերին ճանկռվածքներին, քերծվածքներին հարկավոր է յոդ քսել։ Յոդը ևս հիանալի ախտահանիչ միջոց է և պաշտպանում է թարախակալելուց։

— Համենայն դեպս, համաձայնեցեք, որ ձեր յոդը այրում է կաշին, մինչդեռ մեղրի բու­ժածը անցնում է բոլորովին առանց ցավի։

— Կարող եմ համաձայնել, որ մեղրով բուժածը կարող է հարմար լինել միայն աչոնիկների համար, իսկ մանչուկների համար ձեր մեղրը բոլորովին անպետք է։

— Ինչո՞ւ, — զարմացավ Մեղրածաղիկը։

— Դուք ինքներդ ասացիք, թե մեղրով բուժումը ցավ չի պատճառում։

— Իսկ ձեզ անպայման հարկավոր է, որ ցավի՞։

— Անպայման, — պատասխանեց բժիշկ Հաբիկյանը։ — Եթե մանչուկը ցանկապատի վրայով թռչելիս ճանկռում է ոտքը, ապա ճանկռվածքը պիտի այրել յոդով, որպեսզի նա միտքը պահի որ ցանկապատի վրայով անցնելը վտանգավոր բան է և մյուս անգամ չանցնի։

— Իսկ մյուս անգամ նա ցանկապատի վրայով չի անցնի, այլ կբարձրանա տանիք, վայր կընկնի և գլուխը կջարդի, — ասաց Մեղրածաղիկը։

— Այդ դեպքում մենք նրա գլխին յոդ կքսենք, և նա կհիշի, որ տանիք բարձրանալն էլ վտանգավոր բան է։ Յոդը դաստիարակչական մեծ նշանակություն ունի։

— Բժիշկը ոչ թե դաստիարակության մասին պիտի մտածի, այլ հիվանդի տանջանքներդ թեթևացնելու,– պատասխանեց Մեղրածաղիկը։– Իսկ ձեր յոդով դուք միայն ավելացնում եք տանջանքները։

— Բժիշկն ամեն ինչի մասին էլ պետք է մտածի, — ասաց Հաբիկյանը։ — Իհարկե, եթե դուք բուժում եք աչոնիկներին, կարող եք առհասարակ ոչնչի մասին էլ չմտածել, բայց երբ բուժում եք մանչուկներին…

— Ավելի լավ է՝ ուրիշ բանի մասին խոսենք, — նրա խոսքը կտրեց Մեղրածաղիկը։ — Ձեզ հետ ուղղակի անհնար է պարել։

— Ոչ, այդ ձեզ հետ է անհնար պարել։

— Դուք այնքան էլ քաղաքավարի չեք։

— Այո, ես անքաղաքավարի եմ, երբ ինձ մոտ նման տգետ մտքեր են հայտնում։

— Այդ դուք եք տգետ մտքեր հայտնում։ Դուք բժիշկ չեք, այլ թշվառ բուժակ։

— Իսկ դուք… Դուք…

Վիրավորանքից բժիշկ Հաբիկյանը ոչինչ ասել չկարողացավ։ Նա կանգ առավ պարի հրապարակի մեջտեղը և ջղաձգորեն բաց ու խուփ արեց բերանը, ասես ջրից հանած ձուկ լիներ։ Պարող զույգերը նրանց էին դիպչում։ Մեղրածաղիկին անընդհատ դեսուդեն էին հրում։ Նա քաշեց Հաբիկյանի թևքից.

— Դե, պարեք։ Ի՜նչ եք կանգնել։ Մենք բոլորին խանգարում ենք։

Հաբիկյանը թափ տվեց ձեռքը, և նրանք նորից պարեցին։ Սկզբում անխոս պարում էին, հետո նորից սկսեցին վիճել բուժման մեթոդների մասին։

Պոնչիկը պարում էր Թմբլիկի հետ. նրանց մեջ բոլորովին այլ խոսակցություն էր գնում.

— Դուք սիրո՞ւմ եք կոնֆետներ, — հարցնում էր Պոնչիկը։

— Շա՜տ, — պատասխանում էր Թմբլիկը։ — Իսկ դո՞ւք։

— Ես էլ։ Բայց ամենից շատ կարկանդակ եմ սիրում։

— Ես աշխարհիս երեսին ամենից շատ պաղպաղակ եմ սիրում։

Պտուտակիկը պարում էր Սկյուռիկի հետ։

— Ես երազում եմ ավտոմեքենա վարել սովորել, — ասում էր Սկյուռիկը։ — Մեր աչոնիկներից շատերը սովորել են, ուրեմն ես էլ կարող եմ։

— Դա շատ հեշտ բան է, — հաստատեց Պտուտակիկը։ — Նախ՝ հարկավոր է քաշել բռնա­կից, սեղմել շղթան, ապա գազ տալ…

Անգետիկը պարում էր Կապտաչիկի հետ։ Ասենք, դա հենց ասվում է, թե Անգետիկը պարում էր։ Իրականում միայն Կապտաչիկն էր պարում, իսկ Անգետիկը այծի նման ցատ­կոտում էր, Կապտաչիկի ոտքերն էր տրո­րում և անընդհատ սրան նրան հրմշտում։ Վերջապես, Կապտաչիկն ասաց.

— Ավելի լավ է՝ եկեք նստենք։

Նրանք նստեցին նստարանին։

— Գիտեք, — ասաց Անգետիկը, — ես իսկի էլ պարել չգիտեմ։

— Այ, լավ է, որ ինքներդ խոստովանեցիք, — պատասխանեց Կապտաչի­կը։ — Ձեր տեղը մի ուրիշը լիներ այնպես կփչեր, որ կասեր թե ոտքերն ու ձեռ­քերը ցավում են, իսկ այ, դուք ազնվո­րեն ասացիք, որ չգիտեք։ Ես տեսնում եմ, որ ձեզ հետ կարելի է ընկերություն անել։

— Իհարկե, կարելի է, — համաձայ­նեց Անգետիկը։

— Ինձ դուր է գալիս մանչուկների հետ ընկերություն անելը, — ասաց Կապտաչիկը։ — Ես աչոնիկներին չեմ սիրում, քանի որ նրանք շատ են երևակայում, թե գեղեցիկ են ու հա պտույտ են գալիս հայելու առաջ։

— Մանչուկների մեջ էլ կան այնպիսիները, որ սիրում են հայելուն նայել, — պատասխա­նեց Անգետիկը։

— Բայց դուք այդպիսի՞ն չեք, Անգետիկ։ Ճիշտ է, չէ՞, որ այդպիսին չեք։

— Չէ, ես այդպիսին չեմ, — պատասխանեց Անգետիկը։

Ու փչեց։ Իրականում, շատ հաճախ, երբ ոչ ոք չէր տեսնում, նա պտույտ էր գալիս հայե­լու առաջ ու մտածում իր գեղեցկության մասին։ Ինչպես, ի միջի այլոց, ամեն մի մանչուկ։

— Ես շատ ուրախ եմ, որ դուք այդպիսին չեք, — պատասխանեց Կապտաչիկը։ — Մենք բարեկամներ կլինենք։ Ես մի հետաքրքիր առաջարկ ունեմ։ Եկեք իրար նամակ գրենք։ Առաջ դուք գրեք ինձ, հետո ես՝ ձեզ։

«Այ քեզ խաթա», — մտածեց Անգետիկը, որ գրել գիտեր միայն տպագիր տառերով և շատ քաշվում էր իր տգիտությունը ցույց տալ։

— Ինչո՞ւ նամակ, — շվարած փնթփնթաց նա։ — Ախր մենք հեռու չենք ապրում։ Այնպես էլ կարելի է խոսել։

— Ա՜խ, ինչ ձանձրալին եք, Անգետիկ։ Դուք ոչինչ չեք ուզում անել ինձ համար։ Ախր այնպես հետաքրքիր բան է նամակ ստանալը։

— Դե, լավ, — համաձայնեց Անգե­տիկը։ — Ես նամակ կգրեմ։

Շուտով մութն ընկավ։ Չորս կողմը վառվեցին հարյուրավոր գույնզգույն լապտերներ։ Նրանք փայլփլում էին և ծառերի, և վրանների վրա։ Տեղ-տեղ նրանք թաքնված էին ծառերի տակ, խո­տերի մեջ և թվում էր, թե խոտը ինքը փայլփլում էր ինչ-որ կախարդական լույ­սով։ Տաղավարի ներքևի մասը, որի վե­րևը տեղավորված էր նվագախումբը, ծածկված էր երկնագույն գեղեցիկ վա­րագույրով։ Անսպասելիորեն վարագույ­րը բացվեց, և բոլորը այդ վարագույրի հետևում տեսան բեմը։

Բեմ դուրս եկավ Ալմաստիկը և բացականչեց.

— Լռությո՛ւն, լռությո՛ւն։ Այժմ տեղի կունենա համերգ։ Ուշադրությո՛ւն։

Բոլորը նստեցին նստարաններին ու պատրաստվեցին համերգ լսելու։

— Ուշադրությո՛ւն, — շարունակեց գոչել Ալմաստիկը։ — Առաջինը ելույթ կունենամ ես։ Կկարդամ ձեզ համար իմ նոր բանաստեղծությունները բարեկամության մասին։

Մանչուկներն ու աչոնիկները բարձրաձայն ծափահարեցին։ Հենց որ ծափերը լռեցին, Տավղիկը թափահարեց իր դիրիժորական փայտիկը, նվագախումբը նվագեց, Ալմաստիկը երաժշտության տակ սկսեց կարդալ իր նոր ոտանավորները բարեկամության մասին։ Սրանք նույնքան լավն էին, որքան Ալմաստիկի հորինած մյուս բանաստեղծությունները և վերջանում էին այս բառերով. «Մենք պետք է բարեկամանանք, պետք է ամրապնդենք այդ բարեկամու­թյունը»։

Բանաստեղծությունները, որ բոլորին շատ դուր եկան, կարդալուց հետո ելույթ ունե­ցավ պարի անսամբլը։ Տասներկու աչոնիկ, գեղեցիկ ժապավեններով, գույնզգույն զգեստնե­րով պճնված, պարում էին զանազան պարեր, որոնցից ամենալավը «Շաղգամ» պարն էր։ Հանդիսականները երկար ծափահարում էին ու «կեցցե» գոռում, մինչև որ «Շաղգամը» կրկնե­ցին էլի երկու անգամ։ Պարի անսամբլից հետո ելույթ ունեցավ Ֆռռանաշենի մանչուկների երգչախումբը, որ կատարեց մի քանի երգ։

Շենց որ երգչախումբը հեռացավ բեմից, Տավղիկը թողեց իր նվագախումբը, սյունը բռնած ցած իջավ երկրորդ հարկից, բեմ բարձրացավ և գոչեց.

— Ինձ մոտ, եղբայրներ, ինձ մոտ։

Գիտունիկը, Հապճեպիկը, բժիշկ Հաբիկյանը և Գիտունիկի մյուս ընկերները բեմ բարձրա­ցան։

— Ուշադրություն, — գոչեց Տավղի­կը։ — Այժմ ելույթ կունենա Ծաղկառատ քաղաքի մանչուկների երգչախումբը։

Նա նվագեց իր ֆլեյտան, և բո­լոր մանչուկները խմբով երգեցին ծղրիդի երգը, որ հորինել էր բանաստեղծ Ծաղկանունին.

Ինչպես վարունգ՝ խիտ խոտերին

Մի ծղրիդ էր նստել լռին.

Ու կանաչ էր նա,

Ու կանաչ էր նա։

 

Խոտ էր ուտում ու ման գալիս,

Իշոտուկին ձեռ չէր տալիս.

Ընկեր էր ճանճին,

Ընկեր էր ճանճին։

 

Մեկ էլ եկավ, տես, գորտիկը,

Այն անկշտում մեծ փորիկը,

Կերավ ծղրիդին,

Կերավ ծղրիդին։

 

Չէր մտածում, չէր գուշակում,

Ու երբեք էլ չէր սպասում

Այդպիսի մի վերջ,

Այդպիսի մի վերջ։

 

Եվ այնպես տխուր երգ էր այգ երգը, որ վերջում նույնիսկ իրենք, երգիչները, չդիմացան ու դառը-դառը լաց եղան։ Բոլորը խղճում էին խեղճ ծղրիդին, որին կերել էր ագահ գորտը։ Արցունքն առվի պես հոսում էր նրանց աչքերից։

— Այնպես լավ ծղրիդ էր, — հեծկլտում էր Շվարիկը։

— Ոչ մեկին մատով չէր դիպչում ու ճանճերի հետ էլ բարեկամություն էր անում, — ասաց Հապճեպիկը։

— Ու դրա համար գորտը նրան կերավ, — ավելացրեց Պտուտակիկը։

Միայն Գիտունիկը չէր լալիս ու մխիթարում էր ընկերներին։

— Լաց մի լինեք, եղբայրներ։ Գորտը չի կերել ծղրիդին։ Դա ճիշտ չէ։ Ճանճին է կերել։ Ազնիվ խոսք, ճանճին։

— Միևնույն է… — հեծեծաց Պտուտակիկը։ — Ես ճանճին էլ եմ խղճում։

— Ճանճին ինչո՞ւ ես խղճում։ Նրանք միայն բոլորին ձանձրացնում ու վարակ են տարածում։ Բան հնարեցին, ճանճի համար լաց են լինում։

— Ես ճանճի համար լաց չեմ լինում, — ասաց Փնթփնթիկը։ — Ես հիշեցի, թե ինչպես էինք երգում այդ երգը, երբ տանն էինք։

Այդ ժամանակ Անգետիկն այնպես բարձր ձայնով ոռնաց, որ բոլորը զարմանքից լացները կտրեցին և սկսեցին մխիթարել նրան։ Բոլորը հարցնում էին, թե ինչու է այդպես բարձրաձայն լալիս, բայց Անգետիկը հեկեկում էր ու պատասխան չէր տալիս։ Վերջապես, նա լացը կտրեց ու ասաց.

— Ես… Ալար… ես… Ալար… ես Ալարկոտիկին եմ կարոտել։

— Այդ ի՞նչ պատահեց, — զարմացան բոլորը։ — Չէիր կարոտում, չէիր կարոտում ու հան­կարծ կարոտդ բռնեց։

— Հա, — կամակորությամբ պատասխանեց Անգետիկը։ — Ես այստեղ եմ, իսկ Ալարկոտիկը տանը մնաց։

— Դե լավ, առանց քեզ չի կորչի քո Ալարկոտիկը, — ասաց Հապճեպիկը։

— Չէ, կկորչի։ Ես գիտեմ, որ նա էլ ինձ է կարոտել։ Ալարկոտիկն իմ ամենալավ ընկերն է, իսկ ես մնաս բարով էլ չասացի նրան, երբ թռչում էինք։

— Ինչո՞ւ մնաս բարով չասացիր։

— Ես նրա հետ կռված էի, չուզեցի մնաս բարով անել։ Երբ մենք թռչում էինք, նա ամբողջ ժա­մանակ ինձ էր նայում ու ձեռքով անում, իսկ ես դիտմամբ շուռ եկա ու չուզեցի նրան նայել։ Ես այն ժամանակ հպարտանում էի, որ թռչում եմ օդապարիկով, իսկ հիմա ինձ տանջում է այն… ոնց են ասում։

— Խիղճը, — հուշեց բժիշկ Հաբիկյանը։

— Հենց դա է որ կա, խիղճս, եղբայրներ։ Եթե ես մնաս բարով անեի, ավելի հեշտ կլիներ ինձ համար։ Տուն վերադառնանք, եղբայրներ, ես կհաշտվեմ Ալարկոտիկի հետ ու մնաս բարով կանեմ։

— Երբ մենք վերադառնանք, պետք է բարևել, ոչ թե մնաս բարով անել, — ասաց Գիտունիկը։

— Դե, միևնույն է, ես սկզբում մնաս բարով կանեմ, հետո կբարևեմ ու ամեն ինչ լավ կլինի։

— Ստիպված ենք վերադառնալ, եղբայրներ, — ասաց Տավղիկը։ — Անգետիկը տուն գնալ է ուզում։

— Այո, եղբայրներ, ժամանակն է, որ ես էլ վերադառնամ տուն, — ասաց Հաբիկյանը։ — Ախր, առանց ինձ մեկնումեկը կհիվանդանա Ծաղկառատ քաղաքում, իսկ բուժող չկա։

— Ինչ կա որ, զբոսնեցինք, այսքանն էլ հերիք է, ֊ պատասխանեց Գիտունիկը։ — Հարկավոր է մի օր էլ տուն վերադառնալ։ Վաղը ճանապարհ ենք ընկնում։

Պարահանդեսը վերջացավ։ Կապտաչիկը մոտեցավ Անգետիկին։

— Եվ ահա մենք բաժանվում ենք, — տխուր-տրտում ասաց նա։

— Այո… — ցածրաձայն ասաց Անգետիկը։ — ժամանակն է տուն վերադառնալ։

— Դուք շատ քիչ մնացիք մեզ մոտ։

— Ես շատ կուզեի էլի մնալ, բայց տուն վերադառնալ էլ եմ ուզում, — գլուխը խոնարհե­լով ասաց Անգետիկը։

Կապտաչիկը մտքի մեջ ընկավ, հետո ասաց.

— Իհարկե ժամանակն է, որ տուն վերադառնաք։ Տանը մնացել են ձեր ընկերները, որոնք, հավանորեն, անհանգստանում են ձեզ համար։ Դուք լավ եք անում, որ չեք մոռանում ձեր ընկերներին։

Միառժամանակ երկուսն էլ կանգնել էին լուռ։ Անգետիկն ուզում էր ինչ-որ բան ասել, բայց, չգիտես ինչու, նրա կոկորդը կուչ էր եկել, և բառերը դուրս չէին գալիս։ Նա նայում էր գետնին կրունկով փորփրում հողը ու չէր համարձակվում նայել Կապտաչիկին։ Վախենում էր, թե նա կնկատի իր արցունքները։ Վերջապես երկուսն էլ բարձրացրին գլուխները։ Նրանց հայացքները հանդիպեցին։

— Ուզո՞ւմ եք ճամփորդական պայուսակ կարեմ ձեզ համար, — հարցրեց նա։

— Ուզում եմ։

Հաջորդ օրը Գիտունիկն ու նրա ընկերները դուրս եկան արշավի։ Վճռված էր ճանապարհ ընկնել ոտքով։ Օդապարիկը պայթել էր, դժվար էր վերանորոգել և, բացի այդ, համընթաց քամի չկար։ Բոլորի առջևից քայլում էր Գիտունիկը կողմնացույցը ձեռքին, նրանից հետո բժիշկ Հաբիկյանը, հետո Պտուտակիկն ու Ագուցիկը, իսկ նրանց հետևից էլ մնացած մանչուկ-ճստլիկները։ Անգետիկը քայլում էր բոլորի վերջում։

Ամեն մեկի մեջքին մի պայուսակ կար։ Այդ պայուսակներն աչոնիկներն էին կարել։ Դրանց մեջ ճանապարհի համար կարկանդակներ էին դրված, ինչպես նաև զանազան մրգերի, բանջարեղենների ու ծաղիկների սերմեր, որոնցից չկար Ծաղկառատ քաղաքում։ Քաղցրահյութիկի ամեն մի գրպանում մի-մի հատ ձմերուկի կորիզ կար։

Բոլոր աչոնիկները դուրս էին եկել ճանապարհ դնելու մանչուկներին։ Շատերը լաց էին լի­նում։

— Լաց մի եղեք, — ասում էր նրանց Գիտունիկը։ — Կգա ժամանակ, երբ մենք էլի օդապարիկ կշինենք ու կթռչենք ձեզ մոտ։

— Եկեք գարնանը, երբ խնձորները կծաղկեն, — ձայն էին տալիս աչոնիկները։ — Գար­նանը մեզ մոտ շատ գեղեցիկ է։

Աչոնիկները կանգ առան քաղաքի ծայրամասում, իսկ մանչուկները քայլեցին խոտերի ու դաշտային ծաղիկների միջով ձգվող արահետով։

— Ցտեսությո՜ւն, ցտեսությո՜ւն, — ճչում էին աչոնիկներն ու ձեռքով անում։

— Ցտեսություն, — պատասխանում էին նրանց մանչուկները։

Կապտաչիկը լուռ ձեռքով էր անում։

Շուտով մանչուկներն արդեն հեռու էին, և աչոնիկների ձայները հազիվ էին հասնում նրանց։

— Անգետի՜կ, Անգետի՜կ, — հանկարծ ճչաց Կապտաչիկը։

Անգետիկը շուռ եկավ։

— Նամակը, Անգետիկ, նամակը։

Անգետիկը գլխով արեց ու գլխարկը թափ տվեց։

— Լսեց, — ուրախացավ Կապտաչիկը։

Շուտով ճանապարհորդները հազիվ նկատելի կետեր դարձան, իսկ հետո բոլորովին ան­հետացան ճանապարհի շրջադարձում։ Աչոնիկները տները ցրվեցին։ Բոլորը տխուր էին։

 

Գլուխ երեսուներորդ