Կաղլիկ-կատուն, ոչ դես, ոչ դեն,
Կատուներին դաս է տալիս, որ մլավեն:
Մորաքույր Եգիպտացորենը Կաղլիկ-կատվին տուն բերեց և կարեց բազկաթոռին: Այո՛, այո՛, կարեց… ասեղով ու թելով կարեց այնպես, ինչպես սփռոցի վրա են ասեղով կտորից նկարներ կարում: Թելը կտրելուց առաջ նա կրկնակի հանգույց արեց, որպեսզի կարը չքանդվի:
– Մորաքույր Եգիպտացորեն, – ասաց Կաղլիկ-կատուն ուրախ, – գոնե կապույտ թելով կարեիր, ավելի լավ կսազեր իմ մորթուն: Այս նարնջագույն թելն ինձ հիշեցնում է Ջակոմոնի կեղծամը:
– Կեղծամների մասին մի խոսիր, – պատասխանեց Մորաքույր Եգիպտացորենը: – Ամենագլխավորն այն է, որ դու հանգիստ նստես և չփախչես ինձանից, ինչպես երեկ երեկոյան արեցիր: Դու արտառոց կենդանի ես, և ես քեզանից մեծամեծ գործեր եմ սպասում:
– Ես ընդամենը մի կատու եմ, – համեստորեն նկատեց Կաղլիկը;
– Դու մի կատու ես, որը մլավում է, իսկ մեր օրերում դրանք այնքան էլ շատ չեն: Նույնիսկ ամենևին չկան: Կատուները որոշել են շան նման հաչել և, իհարկե, այդ նրանց քիչ է հաջողվում. չէ՞ որ նրանք դրա համար չեն ծնվել: Իսկ ես կատու եմ սիրում, և ոչ թե շուն: Ես տասնյոթ կատու ունեմ։ Նրանք քնում են խոհանոցում՝ լվացարանի տակ: Ամեն անգամ, երբ նրանք բերանները բացում են, քիչ է մնում տանից քշեմ: Մի հարյուր անգամ փորձել եմ նրանց մլավել սովորեցնել, բայց չեն լսում ինձ ու չեն վստահում:
Կաղլիկ-կատվին սկսեց դուր գալ այդ պառավ սինյորան, որն, անկասկած, իրեն փրկեց ոստիկաններից և որի զահլան տարել էին հաչող կատուները:
– Ամեն դեպքում, – շարունակեց Մորաքույր Եգիպտացորենը, – կատուների մասին կմտածենք վաղը: Այս երեկո մենք ուրիշ գործով կզբաղվենք:
Նա մոտեցավ գրադարակին և, մի գիրք վերցնելով, վերնագիրը ցույց տվեց Կաղլիկ-կատվին:
– «Տրակտատ մաքրության», – կարդաց կատուն:
– Իսկ հիմա, – հայտարարեց Մորաքույր Եգիպտացորենը հարմար նստելով Կաղլիկ-կատվի դիմացի բազկաթոռին: – Ես այս գիրքը առաջին գլխից մինչև վերջինը կկարդամ քեզ համար:
– Իսկ քանի՞ էջ ունի այդ գիրքը, մորաքույր:
– Մի բան չէ, ընդամենը ութ հարյուր քսանչորս էջ՝ հաշված նաև ցանկը, որ, եթե կուզես, չեմ կարդա: Եվ այսպես՝ «Գլուխ առաջին: Թե ինչու մարդ չպիտի իր անունը պատերին գրի: Անունը կարևոր բան է և նրա հետ չի կարելի խաղալ: Ա՛յ, մի լավ նկար նկարեք և կարող եք ձեր անունը տակը դնել: Մի հիանալի արձան ստեղծեք, և ձեր անունը կգրվի պատվանդանին: Մի լավ մեքենա հնարեք և իրավունք կունենաք այդ մեքենան ձեր անունով կոչել: Միայն նրանք, ովքեր որևէ լավ բան անել չեն կարողանում, նրանք են իրենց անունը պատերին գրում»:
– Լիովին համաձայն եմ, – հայտարարեց Կաղլիկ-կատուն, – բայց չէ՞ որ ես պատերին ոչ թե իմ, այլ Ջակոմոն արքայի անունն եմ գրել:
– Լռիր և լսիր: «Գլուխ երկրորդ: Ինչու չի կարելի պատերին գրել նաև ընկերոջ անունը»:
– Ես ընդամենը մի բարեկամ ունեմ, – ասաց Կաղլիկ-կատուն: – Ես ունեի մի ընկեր, որին կորցրի: Ես չեմ ուզում այդ գլուխը լսել, թե չէ կհուզվեմ:
– Բայց դու, միևնույն է, պիտի լսես: Չէ՞ որ տեղից շարժվել չես կարող:
Բայց այդ ժամանակ զանգը հնչեց, և Մորաքույր Եգիպտացորենը վեր կացավ, որպեսզի գնա դուռը բանալու: Ներս մտավ մի տասը տարեկան աղջիկ: Նրա աղջիկ լինելու մասին կարելի էր գլխի ընկնել միայն ծոծրակին հավաքած ձիու պոչ հիշեցնող մազերի փնջից: Մնացած ամեն ինչով հանգիստ կարելի էր տղայի տեղ ընդունել, որովհետև սպորտային շալվար էր հագել և վանդակավոր կովբոյկա տիպի վերնաշապիկ:
– Ռոմոլե՜տա, – զարմանքից իրեն կորցրած բացականչեց Կաղլիկ-կատուն:
Աղջիկը նայեց նրան և աշխատեց հիշել.
– Որտե՞ղ ենք հանդիպել:
– Ոնց թե, – շարունակեց Կաղլիկ-կատուն, – քեզ կարելի է նույնիսկ իմ մայրիկը համարել: Մի՞թե իմ գույնը քեզ ոչինչ չի ասում:
– Ասում է, – պատասխանեց Ռոմոլետան: – Մի անգամ ես դպրոցից կավիճ էի փոխ վերցրել:
– Փո՞խ էիր վերցրել, – հարցրեց Մորաքույր Եգիպտացորենը: – Իսկ ուսուցչուհին գիտե՞ր այդ մասին:
– Ես չհասցրեցի ասել նրան, – բացատրեց Ռոմոլետան, – մեծ դասամիջոցի զանգը շուտ տվեց:
– Հիանալի է, – ասաց Կաղլիկ-կատուն, – ուրեմն ինձ կարելի է այդ կավիճի աղջիկը համարել: Ահա թե ինչու ես կրթված կատու եմ՝ խոսել գիտեմ, կարդալ-գրել և հաշվել գիտեմ: Իհարկե, ես քեզ երախտապարտ կլինեի, եթե ինձ չորս թաթով նկարեիր: Բայց ոչինչ, այսպես էլ գոհ եմ:
– Ես էլ անչափ ուրախ եմ քեզ նորից տեսնելու համար, – ժպտաց Ռոմոլետան: – Ո՛վ գիտե, թե ինչքան նորություն կունենաս ինձ պատմելու:
– Ինձանից բացի բոլորը գոհ են, – միջամտեց Մորաքույր Եգիպտացորենը: – Կարծում եմ, դուք երկուսդ էլ պետք է սովորեք այն ամենը, ինչ գրված է իմ գրքում: Ռոմոլետա, նստիր այնտեղ:
Աղջիկը կոշիկները մի կողմ նետեց և ոտքերը հավաքած նստեց բազկաթոռին: Մորաքույր Եգիպտացորենն սկսեց կարդալ երրորդ գլուխը, որի մեջ ասվում էր, թե ինչու չի կարելի պատերի վրա գրել անցորդներին վիրավորող խոսքեր: Կաղլիկ-կատուն և Ռոմոլետան մեծ հետաքրքրությամբ էին լսում: Դե, Կաղլիկ-կատուն, որ կարված Էր աթոռին, ուրիշ ի՞նչ կարող էր անել: Իսկ Ռոմոլետան դա անում Էր մի փոքր խորամանկությամբ, թե ինչու՝ շուտով կիմանաք:
Տասներորդ գլխին հասնելով, Մորաքույր Եգիպտացորենն սկսեց հորանջել: Սկզբում նա ամեն մի Էջին մեկ-երկու անգամ էր հորանջում, հետո սկսեց ավելի ստեպ-ստեպ հորանջել՝ ամեն էջին երեք-չորս անգամ, ապա ամեն տողին մի անգամ, հետո ամեն բառից հետո և վերջապես այնքան քաղցր հորանջեց, որ բերանը փակելու հետ փակվեցին նաև բարի սինյորայի աչքերը:
– Ահա, միշտ այսպես Է, – բացատրեց Ռոմոլետան, – կհասնի մինչև գրքի կեսը և կքնի:
– Եվ ի՞նչ: Հիմա մենք պիտի սպասենք նրա արթնանալո՞ւն, – հարցրեց Կաղլիկ-կատուն: – Նա ինձ այնքան ամուր է կարել, որ եթե ուզենամ հորանջել բերանս բացել չեմ կարողանա: Բացի այդ, ես շտապում եմ, ուզում եմ փնտրել մի բարեկամի, որին երեկվանից չեմ տեսել:
– Հիմա ես ամեն բան կարգի կգցեմ, – ասաց Ռոմոլետան: Մկրատը վերցնելով, նա զգուշորեն թելերը կտրեց: Կաղլիկ-կատուն թռավ հատակին, ընդարմացած մարմինը կոտրատեց և թեթևացած շունչ քաշեց:
– Շուտ արա, – շշնջաց Ռոմոլետան, – անցնենք խոհանոցով: Խոհանոցում մութ-մութ Էր, բայց անկյունում, այնտեղ, ուր երևի լվացարանն էր, տասնչորս կանաչ կրակներ էին կայծկլտում:
– Այստեղից կատվի հոտ է գալիս, – ասաց մեր Կաղլիկը: – Ես նույնիսկ յոթ կատվի հոտ եմ առնում:
– Դրանք մորաքրոջ կատուներն են: Լվացարանի մոտից ուրախ քրքջոց լսվեց.
– Դու, բանից պարզվում է, ոչ միայն կաղ ես, այլև կույր: Մի՞թե չես տեսնում, որ մենք էլ քեզ նման շուն ենք:
– Խե՜ղճ սուտլիկներ, – բացականչեց Կաղլիկ-կատուն՝ կարգին ջղայնանալով: – Ուղղակի ձեր բախտը բանել Է, որ ես ժամանակ չունեմ, թե չէ, կսովորեցնեի ձեզ մլավել: Մորաքույր Եգիպտացորենը դրա համար ինձանից շնորհակալ կլիներ:
– Հա՛ֆ, հա՛ֆ, – խմբով պատասխանեցին յոթ կատվիկները:
Կաղլիկ-կատուն կաղալով մոտեցավ իր յոթ ցեղակիցներին և նստեց նրանց դիմաց:
– Մյա՜ու – ասաց նա հանդգնորեն:
Յոթ կատվիկները իրենց վատ զգացին:
– Լսեցի՞ք, – հարցրեց ամենափոքրիկ կատվիկը: – Նա իրոք կարողանում է ասել «մյաու»:
– Այո, այո… շան համար նույնիսկ վատ չէ:
– Մյա՜ու, – կրկնեց Կաղլիկը, – մյա՜ու, մյա՜ու, մյա՜ու…
– Սա երևի ռադիոյում աշխատում Է որպես ձայներ նմանեցնող: Մի լսեք: Նա պարզապես ուզում է, որ ծափահարենք, – ասաց ամենաավագ կատվիկը:
– Մյա՜ու… – մի անգամ էլ մլավեց Կաղլիկ-կատուն:
– Անկեղծ ասած, ես էլ դեմ չեմ այդքան լավ մլավելուն: Եթե ուզում եք իմանալ, ես ուղղակի զզվել եմ հաչելուց: Ամեն անգամ երբ սկսում եմ հաչել, այնպես եմ սարսափում, որ մազերս բիզ-բիզ են կանգնում:
– Ախ դու, համառիկս: Իսկ գիտե՞ս, թե ինչու ես վախենում, – ասաց Կաղլիկ-կատուն: – Որովհետև դու կատու ես և ոչ թե շուն:
– Խնդրում եմ ինձ չվիրավորեք: Բավական է, որ մենք քեզ լսում ենք, ո՞վ գիտի, թե դու քեզանից ինչ ես ներկայացնում:
– Ես էլ ձեզ պես կատու եմ:
– Չգիտեմ, դու շուն ես թե կատու, բայց ես էլ կուզենայի մլավել:
– Փորձի՛ր, փորձի՛ր, – ասաց Կաղլիկ-կատուն: – Եվ կիմանաս, թե դա ինչ բան է: Բերանդ ավելի քաղցր համ կընկնի, քան…
– Քան Մորաքույր Եգիպտացորենի տված կաթը, – ասաց ամենափոքրիկ կատվիկը:
– Հարյուր անգամ քաղցր:
– Ես շատ, շատ եմ ուզում փորձել, – ծվծվաց կատվիկը:
– Մյա՜ու, մյա՜ու, – թաքուն մլավեց Կաղլիկ-կատուն: – Համարձակ, համարձակ եղեք, եղբայր կատվիկներ, սովորեք մլավել:
Եվ այն ժամանակ, երբ Ռոմոլետան ծիծաղից փորը բռնել էր, ամենափոքրիկ կատվիկը սկսեց վախվխելով մլավել: Երկրորդ կատվիկը կրկնեց արդեն ավելի ուժեղ: Հետո երրորդը միացավ երգչախմբին: Եվ շուտով յոթը կատուները, յոթ ջութակի նման, ձայնակցելով Կաղլիկ-կատվին, մլավում էին:
– Հը՛, հիմա ի՞նչ կասեք:
– Իսկապես որ քաղցր է:
– Ավելի քաղցր, քան շաքարով կաթը:
– Ի միջի այլոց, – բացականչեց Ռոմոլետան, դուք կարթնացնեք Մորաքույր Եգիպտացորենին: Գնանք, Կաղլիկ:
Ռոմոլետան և Կաղլիկ-կատուն վազեցին դեպի բակ:
Մորաքույր Եգիպտացորենն արթնացավ և մոտեցավ խոհանոցի դռանը: Լսվեց էլեկտրաանջատիչի ձայնը և երևաց, թե ինչպես են պառավ սինյորայի դեմքով երջանկության արցունքներ հոսում:
– Փիսիկնե՜րս, վերջապե՜ս, վերջապե՜ս.,,
Սկզբում յոթ կատվիկներն անվճռական էին: Նրանք նայում էին իրենց տիրուհուն, առանց դադարի մլավում ու չէին հասկանում, թե ինչ են նշանակում նրա աչքերից հոսող առվակները: Հետո նայեցին դռանը և իրար հետևից վազեցին բակ, շարունակելով մլավել:
Մորաքույր Եգիպտացորենն արցունքները սրբելով, նայում էր նրանց հետևից:
– Ապրե՛ք, ապրե՛ք, – կրկնում էր նա, – ա՛յ դուք ապրեք:
Կատվիկները պատասխանում էին նրան.
– Մյա՜ու… մյա՜ու…
Բայց կար մեկը, որ աննկատելիորեն հետևում էր այդ անսովոր տեսարանին: Դա սինյոր Կալիմերն էր՝ տան տերը, նա այնքան ժլատ էր, որ ինքն ապրում էր ձեղնահարկում, իսկ տունը լրիվ՝ մինչև ամենավերջին սենյակը, վարձով էր տալիս: Շատ զզվելի մարդ էր և նման էր մատնիչի: Շատ անգամ էր Կալիմերը Մորաքույր Եգիպտացորենին արգելել, որ տանը կենդանիներ պահի, բայց պառավ սինյորան, հասկանալի է, չէր լսում նրան:
– Ես բնակարանի համար վճարում եմ, – ասում էր նա, – և շատ թանկ: Իմ տանը ում ուզենամ, կընդունեմ:
Իր ժամանակի մեծ մասը Կալիմերն անց էր կացնում ձեղնահարկի պատուհանի մոտ, դիտում էր, թե ինչով են զբաղված ուրիշները: Հենց դրա համար էլ նա այդ երեկո տեսավ կատուներին, լսեց, թե ինչպես են մլավում և նույնիսկ այն, թե ինչպես է Մորաքույր Եգիպտացորենը խրախուսում նրանց:
– Ա՛յ, ապրեք դուք, ապրե՛ք…
– Ահա, բռնվեցի՜ր, – ասաց Կալիմերը ձեռքերը շփելով: – Ուրեմն այդ պառավ վհուկը հավաքում է թափառական շներին և նրանց մլավել է սովորեցնում: Այս անգամ ես նրան իր տեղը կդնեմ: Հենց հիմա կգրեմ մինիստրին:
Պատուհանը փակելով, նա վերցրեց թանաք, թուղթ ու գրիչ և գրեց.
-«Պարոն մինիստր,
Անհասկանալի բաներ են տեղի ունենում, որոնց հետ մեր քաղաքի բնակիչները ոչ մի կերպ չեն ցանկանում հաշտվել։ Սինյորա Մորաքույր Եգիպտացորենն այս է անում, այն է անում և այլն և այլն…»:
Ստորագրություն՝ «Ստի բարեկամ»:
Նամակը ծրարելով, նա վազեց դեպի փոստարկղ: Հակառակի պես այն ժամանակ, երբ Կալիմերը տուն էր դառնում, Ռոմոլետան և Կաղլիկ-կատուն կանգ էին առել փողոցում, որպեսզի անեին այն, ինչի համար դեռ էլի մի տասը գլուխ պիտի լսեին Մորաքույր Եգիպտացորենի գրքից: Դուք արդեն գիտեք, որ Կաղլիկ-կատվի թաթը երբեմն մի առանձնահատուկ ձևով քոր էր գալիս, և նա չէր կարողանում իրեն զսպել, որպեսզի որևէ բան չգրի պատերին: Հենց այդ ժամանակ նա ի կատար էր ածում իր ցանկությունը, իսկ Ռոմոլետան նախանձով նայում էր նրան, քանի որ նրա գրպանում ոչ մի կտոր կավիճ չկար: Նրանցից ոչ մեկը Կալիմերին չնկատեց:
Նրանց տեսնելով, մատնիչն իսկույն զգաց, որ ինչ-որ կասկածելի բան է կատարվում: Թաքնվելով դարպասախորշում, նա մեծ հաճույքով կարողացավ կարդալ Կաղլիկ-կատվի նոր ուղերձը, որի մեջ ասվում էր.
Երբ կատուները կտրեն հաչոցը,
Կկտրվի այնժամ արքայի պոչը…
Դեռ Ռոմոլետան և Կաղլիկ-կատուն չէին հասցրել գնալ, երբ Կալիմերը սլացավ տուն և մինիստրին մի նոր նամակ գրեց.
«Ձերդ բարձրություն, համարձակվում եմ հաղորդել, որ պատերին գրված մեր թագավորի համար վիրավորական մակագրությունների հեղինակները ապրում են սինյորա Եգիպտացորենի տանը: Դրանք են Եգիպտացորենի ազգականուհի Ռոմոլետան և այն շներից մեկը, որոնց նա հավաքում է փողոցներում, որպեսզի մլավել սովորեցնի: Հավատացած եմ, որ ձեզանից կստանամ խոստացած պարգևը՝ հարյուր հազար կեղծ թալեր:
Կալիմեր Մուրհակ»:
Այդ ժամանակ Կաղլիկ-կատուն անհանգստությամբ նկատեց, որ իր աջ թաթը մի քանի միլիմետրով էլ է կարճացել:
– Հարկավոր է մի միջոց գտնել, որ գրելիս թաթս չկարճանա, – հառաչելով ասաց նա:
– Սպասի՛ր, – բացականչեց Ռոմոլետան, – ինչ հիմարն եմ, որ միանգամից չմտածեցի: Ես մի նկարիչ եմ ճանաչում, որն ապրում է մոտերքում: Նրա սենյակը ձեղնահարկում է և միշտ բաց է լինում: Նա ոչինչ չունի աշխարհում, դրա համար էլ գողերից վախ չունի: Դու կարող ես մտնել նրա մոտ և փոխարինաբար մի քիչ ներկ վերցնել: Նույնիսկ կարող ես վերցնել մի ամբողջ տուփ: Գնանք, ես քեզ ճանապարհը ցույց կտամ, հետո կվերադառնամ տուն: Ես չեմ ուզում, որ Մորաքույր Եգիպտացորենն ինձ համար անհանգստանա: