Գլուխ առաջին

1Բավական է Ջելսոմինոն բերանը բացի,
գնդակը իսկույն դարպասով կանցնի:

Այս պատմությունն ինձ արել է ինքը՝ Ջելսոմինոն: Ճիշտ է, ես ականջներս կես կիլո բամբակ էի խցկել, բայց քիչ մնաց խլանայի: Բանն այն է, որ Ջելսոմինոն շատ բարձր ձայն ունի և նույնիսկ երբ կիսաձայն է խոսում, նրան լսում են ռեակտիվ ինքնաթիռների ուղևորները: Իսկ հայտնի է, որ ռեակտիվ ինքնաթիռները ծովի մակերևույթից ու Ջելսոմինոյի գլխից տասը հազար մետր բարձր են թռչում:
Հիմա Ջելսոմինոն հռչակավոր տենոր է: Նա հայտնի է ամեն տեղ, սկսած հյուսիսային բևեռից մինչև հարավայինը: Դերասան դառնալով, նա իր համար ընտրեց ավելի հնչեղ ու թերևս փոքր-ինչ պերճաշուք անուն, որը ես ձեզ չեմ ասի, քանի որ մի քանի հարյուր անգամ կարդացած կլինեք թերթերում:
Երեխա ժամանակ նրան Ջելսոմինո էին ասում, այսինքն՝ Հասմիկ, և այդ անունով էլ նա կմնա մեր պատմության մեջ:
Այսպես, ուրեմն, կար-չկար մի սովորական տղա կար: Թերևս նրա հասակը մյուս տղաներից կարճ լիներ, բայց ձայնը զարմանալի ուժեղ էր: Այդ բանը երևաց, երբ նա առաջին անգամ բերանը բացեց:
Երբ Ջելսոմինոն ծնվեց, իսկ այդ տեղի ունեցավ կեսգիշերին, բոլոր համագյուղացիները տեղերից վեր թռան, կարծելով թե գործարանի շչակի ձայն են լսում: Բայց դա բոլորովին էլ շչակ չէր, այլ Ջելսոմինոն էր լալիս: Նա, ինչպես անում են բոլոր նոր ծնված երեխաները, ուղղակի իր ձայնն էր փորձում: Բարեբախտաբար, շուտով սովորեց իրիկվանից մինչև առավոտ քնել, ինչպես անում են բոլոր կարգին մարդիկ, բացի ժուռնալիստներից ու գիշերային պահակներից: Հետո նա իր լացն սկսում էր ուղիղ առավոտյան ժամը 7-ին, հենց այն ժամանակ, երբ մարդկանց պետք էր լինում աշխատանքի գնալու համար արթնանալ: Գործարանային շչակներն այլևս պետք չէին և շուտով անգործությունից ժանգոտվեցին:
Երբ լրացավ Ջելսոմինոյի վեց տարին, նա գնաց դպրոց: Ներկա-բացակայի ժամանակ ուսուցիչը հասավ «Ջ» տառին և կարդաց նրա անունը.
– Ջելսոմինո:
– Ներկա, – ուրախ պատասխանեց նոր աշակերտը:
Եվ հանկարծ մի դղրդյուն լսվեց: Գրատախտակը ջարդ ու փշուր եղավ ու թափվեց ցած:
– Ո՞վ քարով խփեց գրատախտակին, – ձեռքը քանոնին պարզելով՝ խստորեն ասաց ուսուցիչը:
Բոլորը լուռ էին:
– Լավ, սկսենք ցուցակով, – ասաց ուսուցիչը: – Այդ դո՞ւ քար գցեցիր, – հերթով հարցնում էր նա ամեն մի աշակերտի:
– Ես չէի, ես չէի, – պատասխանում էին վախեցած տղաները:
Երբ հերթը հասավ Ջելսոմինոյին, նա ևս վեր կացավ և պատասխանեց.
– Այդ ես չէի, պարոն ու… – բայց նա չհասցրեց արտասանել «ուսուցիչ» բառը, պատուհանի ապակիները ուժեղ զնգոցով թափվեցին հատակին:
Այս անգամ ուսուցիչն ուշադիր հետևում էր դասարանին և տեսավ, որ իր քառասուն աշակերտներից և ոչ մեկը պարսատիկով քար չի գցում: «Երևի պատուհանը ջարդեցին փողոցից, – մտածեց ուսուցիչը, – երևի դա մեկնումեկն է այն տղաներից, որոնք դպրոց գնալու փոխարեն թռչունների բներ են քանդում: Սպասիր, կբռնեմ դրան և ականջից քարշ կտամ ոստիկանատուն»:
Այդ առավոտ ամեն ինչ այսքանով էլ ավարտվեց: Հաջորդ օրը ուսուցիչը նորից սկսեց ներկա-բացական և նորից հասավ Ջելսոմինոյի անվանը:
– Այստեղ եմ, – պատասխանեց մեր հերոսը՝ հպարտ, որ դպրոցական է դարձել:
«Շրը՜խկ-շըխկ-շըխկ», – անմիջապես արձագանքեց պատուհանը: Ընդամենը կես ժամ առաջ դրված ապակիները թափվեցին փողոց:
– Տարօրինակ բան է, – ասաց ուսուցիչը, – դժբախտությունը պատահում է այն ժամանակ, երբ հասնում եմ քո անվանը: Հա՜… ամեն ինչ հասկանալի է. տղաս, դու չափազանց բարձր ձայն ունես: Քո ձայնից օդը տատանվում է, ինչպես պտտահողմի ժամանակ: Այսօրվանից դու միայն կիսաձայն կխոսես, թե չէ դպրոցն ու մեր ամբողջ գյուղը ավերակ կդառնա քո պատճառով: Ուրեմն՝ այսպես պայմանավորվեցի՞նք:
Ամոթից ու հուզմունքից կարմրելով, Ջելսոմինոն փորձեց առարկել:
– Սինյոր ուսուցիչ, ախր ես չէի…
– Շրը՜խկ, շը՜խկ, շը՜խկ… – պատասխանեց նրան նոր գրատախտակը, որ քիչ առաջ դպրոցի պահակն էր խանութից բերել:
– Ահա և քեզ ապացույց, – ասաց ուսուցիչը:
Սակայն նկատելով, որ Ջելսոմինոյի աչքերից արցունք է հոսում, ելավ տեղից, մոտեցավ տղային, քնքշորեն շոյեց նրա գլուխը:
– Ուշադիր լսիր ինձ, տղաս, քո ձայնը կարող է քեզ կամ շատ դժբախտություն բերել, կամ մեծ փառք: Իսկ հիմա լավ կլինի, որ դու հնարավորին չափ քիչ օգտվես նրանից: Բացի այդ, բոլորին հայտնի է, որ խոսքն արծաթ է, իսկ լռությունը՝ ոսկի:
Այդ օրվանից Ջելսոմինոյի համար դժոխային տանջանքներ սկսվեցին: Որպեսզի նոր դժբախտությունների առիթ չտա, նա դպրոցում բերանը պինդ փակում էր թաշկինակով: Չնայած դրան, նրա ձայնն այնքան բարձր էր հնչում, որ ընկերներն ստիպված մատներով ծածկում էին ականջները: Ուսուցիչն աշխատում էր որքան կարելի է քիչ դաս հարցնել նրան: Ճիշտ է, պիտի ասել, Ջելսոմինոն օրինակելի աշակերտ էր համարվում, և ուսուցիչը վստահ էր, որ նա միշտ էլ կարող է ճիշտ պատասխան տալ:
Տանը առաջին դեպքից հետո (նա սեղանի մոտ սկսեց պատմել դպրոցում պատահածի մասին, և տասներկու բաժակներն էլ փշուր-փշուր եղան) նրան խստիվ արգելել էին բերանը բաց անել:
Սիրտը հանգստացնելու համար նա ստիպված հեռանում էր գյուղից, գնում էր անտառ, լճի ափը կամ դաշտ: Երբ համոզվում էր, որ մենակ է և բավական հեռու իր համագյուղացիների պատուհաններից, պառկում էր հողին ու սկսում երգել: Մի քանի րոպե հետո հողն սկսում էր եփ գալ. խլուրդները, թրթուրները, մրջյուններն ու մյուս գետնաբնակները դուրս էին գալիս հողի տակից և կիլոմետրերով հեռու փախչում, կարծելով, թե երկրաշարժ է սկսվում:
Միայն մի անգամ Ջելսոմինոն մոռացավ իր սովորական զգուշությունը: Դա տեղի ունեցավ կիրակի օրը, ստադիոնում, ֆուտբոլի վճռական հանդիպման ժամանակ:
Ջելսոմինոն մոլի ֆուտբոլասեր չէր, բայց կամաց-կամաց խաղը գրավեց նրան: Եվ ահա ֆուտբոլասերների խրախուսական բացականչություններից ոգևորված, նրանց գյուղի թիմն անցավ հարձակման: (Ես չգիտեմ, թե ինչ է նշանակում «անցավ հարձակման», քանի որ ֆուտբոլից ոչինչ չեմ հասկանում, բայց այս արտահայտությունն իր պատմության մեջ օգտագործեց Ջելսոմինոն, և ես համոզված եմ, որ դուք կհասկանաք. Չէ՞ որ սպորտային թերթեր կարդում եք):
– Տվե՜ք, տվե՜ք, – գոռում էին ֆուտբոլասերները:
– Տվե՜ք, – ամբողջ ձայնով գոռաց Ջելսոմինոն:
Հենց այդ ժամանակ աջ հարձակվողը փոխանցում Էր կատարում դեպի կենտրոնական հարձակվողը, բայց գնդակը կես ճանապարհից ուղղությունը փոխեց և, ինչ-որ անհայտ ուժից թափ առնելով, դարպասապահի ոտքերի արանքով մտավ հակառակորդի դարպասը:
– Գո՛լ:
– Այ սա հարված էր, – լսվեց մեկի ձայնը, – տեսաք, թե ինչպես գնդակը կտրեց, և ինչքան դիպուկ էր, ամեն ինչ միլիմետրի ճշտությամբ հաշված: Ուղղակի ոսկի ոտքեր ունի:
Բայց Ջելսոմինոն ուշքի գալով իսկույն ամեն ինչ հասկացավ:
«Կասկած չկա, – մտածեց նա, – այդ գոլը ես իմ ձայնով խփեցի: Ստիպված պիտի լռեմ, թե չէ էլ ի՞նչ սպորտ: Որպեսզի հաշիվը հավասարեցնեմ, ինչ արած, ստիպված պիտի մի գոլ էլ մերոնց խփեմ»:
Երկրորդ խաղակեսին հարմար առիթ եղավ: Հակառակորդի թիմը նետվեց հարձակման:
Ջելսոմինոն ճչաց, և գնդակը մտավ նրա համագյուղացիների դարպասը: Պարզ է, որ այդ պահին նրա սրտից արյուն էր կաթում: Նույնիսկ շատ տարիներ հետո, երբ ինձ այդ մասին պատմում էր, Ջելսոմինոն ասաց.
– Ես ավելի շուտ մատս կտրել կտայի, քան կխփեի այդ գոլը, բայց ինչ կարող ես անել, ուզեի-չուզեի պետք է խփեի:
Այո, նրա փոխարեն մեկ ուրիշը իր սիրելի թիմի օգտին կխաղար, բայց Ջելսոմինոն ազնիվ էր, անկեղծ, աղբյուրի պարզ ջրի նման մաքուր և նման բան չէր անի: Այսպես էլ նա մեծացավ, դարձավ պատանի: Ճիշտն ասած, նա այնքան էլ բարձրահասակ չէր, ավելի շուտ կարճահասակ էր և ավելի շուտ նիհար էր, քան չաղ, մի խոսքով, բավական հարմար մարդ էր հասմիկ կոչվելու համար: Մի քիչ որ ծանրաքաշ լիներ, կարող էր հանկարծ ծանրությունից կուզիկ դառնալ:
Ջելսոմինոն վաղուց արդեն դպրոցը թողել էր և գյուղական աշխատանք էր կատարում: Այդպես էլ նա կապրեր ամբողջ կյանքը, և ձեզ չէի պատմի նրա մասին, եթե նրա հետ մի շատ տհաճ բան չպատահեր, որի մասին դուք շուտով կիմանաք:

 

Գլուխ երկրորդ